Kongres tematyczny dotyczący zaangażowania katolików świeckich w życie publiczne został przeprowadzony w kolegium oo. Jezuitów przy sanktuarium św. Andrzeja Boboli w Warszawie. Ruchem odpowiedzialnym za przygotowanie i przeprowadzenie tego kongresu tematycznego była Wspólnota Życia Chrześcijańskiego. Według zamierzeń wyrażonych przez Radę Ruchów Katolickich kongresy tematyczne miały przyczynić się do nawiązania kontaktów, promocji współpracy między ruchami oraz rozeznania wezwań stojących przez środowiskiem ruchów i stowarzyszeń katolickich w różnych dziedzinach życia.
Biorąc pod uwagę czas przewidziany na przeprowadzenie kongresów tematycznych, samo spotkanie niewątpliwie stworzyło szansę nawiązania kontaktów między członkami różnych ruchów i stowarzyszeń zainteresowanych lub zaangażowanych w danej dziedzinie, a tym samym umożliwiło zacieśnianie więzi i przyczyniło się do tworzenia środowiska osób o zbliżonym fundamencie światopoglądowym.
Refleksja odnosząca się do przesłania współczesnej nauki społecznej Kościoła wskazała przede wszystkim na stale aktualne wezwania do wierności chrześcijańskiego powołania i apostolskiej skuteczności podejmowanych działań, wyrażającej się świadectwem życia zgodnego z wymaganiami wiary chrześcijańskiej, przyjmowaniem przejrzystych postaw, przeciwstawiających się "kulturze śmierci", konsumpcyjnemu stylowi życia, wszelkim formom zniewolenia i niesprawiedliwości oraz trosce o czystość motywacji udziału w zbawczej misji Chrystusa.
Wezwania te w szczególny sposób dotyczą katolików świeckich angażujących się obecnie w życie publiczne i społeczne w Polsce. W ciągu ostatnich dziesięciu lat nastąpiło znaczne ożywienie różnych form życia społecznego i publicznego, w tym również aktywności katolików. Obecnie istotne jest nie tyle określanie nowych kierunków i obszarów zaangażowań, ile jakość dotychczas podjętej działalności, nie tylko w wymiarze profesjonalnym, ale przede wszystkim etycznym i moralnym.
Specyfika chrześcijańskiego powołania wyrażająca się w działalności ruchów i stowarzyszeń katolickich w dziedzinie życia publicznego i społecznego, widziana z perspektywy nauki społecznej Kościoła, przedstawiona przez abp. Damiana Zimonia, stanowiła inspirujące wprowadzenia do dalszego przebiegu kongresu tematycznego.
Ksiądz Arcybiskup zwrócił uwagę na wyniki badań społecznych, które wskazują na to, że zaangażowanie religijne często idzie w parze z zaangażowaniem społecznym. Jednocześnie, jednak, można zauważyć pasywność wielu osób wynikającą z poczucia osamotnienia i bezradności oraz słabnącego zaufania wobec instytucji społecznych i politycznych. Wiele osób żyje tak, jakby Boga nie było. Stąd, ogromna potrzeba obecności w życiu publicznym ludzi kierujących się sumieniem.
Zdaniem abp. Zimonia członkowie ruchów i stowarzyszeń katolickich są dobrze przygotowani do takiego zaangażowania. Muszą jednak sprostać trzem zasadniczym wyzwaniom, tj. głębszego poznania społecznego nauczania Kościoła, zgodności życia i wiary oraz unikania instrumentalnego traktowania Kościoła w życiu publicznym.
Kolejne wystąpienia miały na celu inspirację do podjęcia dyskusji w czterech zasadniczych obszarach publicznego i społecznego zaangażowania, odnoszącej się do:
-
charakteru świadectwa katolickich organizacji pozarządowych wśród wielu tego typu organizacji prowadzących zbliżoną działalność,
-
postaw moralnych i sposobu funkcjonowania struktur samorządowych,
-
etyki podejmowania decyzji gospodarczych,
-
postaw moralnych i etyki postępowania urzędników państwowych.
Jerzy Adam Stępień, sędzia Trybunału Konstytucyjnego, w swoim wystąpieniu zwrócił uwagę na rolę samorządów w sprawowaniu władzy publicznej. Wskazał na to, że istoty państwa nie można zredukować tylko do aparatu państwowego, czy nawet szeroko rozumianej organizacji politycznej. Istota i rzeczywisty wymiar państwa, wymaga stawiania obywatela w punkcie centralnym, otoczonego bezpośrednio przez różne organizacje społeczne, z poszczególnymi organami państwowymi, położonymi, koncentrycznie coraz dalej od środka.
W ramach takiej struktury władze samorządowe znajdują się w pierwszym kręgu, a fundamentalne dla życia publicznego są zasady pomocniczości i solidarności. Obecnie pozostają jednak często w sferze deklaracji, a ich urzeczywistnienie w życiu publicznym wymaga długiego procesu przemiany pojmowania istoty państwa.
Problem skuteczności i etyki decyzji gospodarczych zostały zarysowany przez dr Krzysztofa Jasieckiego, pracownika Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, działającego również w Transparency International. Zwrócił on uwagę na konieczność aktywnego udziału katolików w kierowaniu życiem gospodarczym, aby w ten sposób wnosić w nie chrześcijański punkt widzenia. Jeżeli o sprawach gospodarczych katolicy będą się wypowiadać tylko z pozycji moralistów i etyków, to nikt się z tym głosem nie będzie liczył, a oni sami zostaną uznani za ludzi nierealnie patrzących na świat. Aktualnym wyzwaniem dla członków ruchów i stowarzyszeń katolickich jest profesjonalne podejście do pracy, udział w dużych organizacjach gospodarczych i finansowych, przy jednoczesnym zachowaniu katolickiej perspektywy widzenia rzeczywistości.
Na zakończenie wystąpień wprowadzających do dyskusji, dr Jacek Czaputowicz, Zastępca Szefa Służby Cywilnej, podjął temat etyki urzędników państwowych. Zwrócił uwagę, że sposób funkcjonowania urzędników przez wiele lat był określony przez zobowiązania do lojalności politycznej, związanej określonymi korzyściami. Stąd, wielu urzędnikom łatwo przychodzi usprawiedliwianie korupcji. Istnieje więc z jednej strony pilna potrzeba przekształcenia funkcjonujących struktur, z drugiej zaś konieczność kształcenia i formacji urzędników aby traktowali swoją pracę przede wszystkim jako służbę.
Rozwinięciem wprowadzającego referatu Jakuba Wygnańskiego była dyskusja panelowa prowadzona przez Zbigniewa Rykowskiego, dyrektora Departamentu Prognoz i Analiz, Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Poza prowadzącym i referentem, w panelu wzięli udział: Jarosław Bittel (Caritas Polska), Ewa Czaczkowska (Rzeczpospolita) i Marek Hola (przewodniczący Komisji Polityki Społecznej i Rodziny Rady Miasta Gdańska).
Wymiana poglądów panelistów koncentrowała się wokół problemów związanych z podnoszeniem poziomu profesjonalnego działalności stowarzyszeń i ruchów katolickich jako organizacji pozarządowych. Działając w ramach tzw. trzeciego sektora ruchy i stowarzyszenia muszą akceptować właściwe dla niego standardy. Oznacza to np. konieczność dbałości o budowanie publicznego wizerunku organizacji.
W relacjach z władzami samorządowymi ruchy i stowarzyszenia powinny zabiegać o podejmowanie przez odpowiednie organy samorządów formalnych uchwał określających zasady współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi i świadczącymi usługi publiczne w poszczególnych sferach życia społecznego.
Większa aktywność w życiu publicznym ruchów i stowarzyszeń katolickich zdaje się być dla nich dużym wyzwaniem, w sytuacji w której znaczna ich część, mając bardziej charakter modlitewny i formacyjny, nie dysponuje doświadczeniem w zakresie organizowania aktywności obywatelskiej. Jednak właśnie oparcie działalności na fundamencie formacji religijnej stanowi silną stronę ruchów i stowarzyszeń katolickich, i może sprzyjać odegraniu przez nie ważnej roli w ramach sektora organizacji pozarządowych.
Dyskusja panelowa poświęcona funkcjonowaniu samorządów była prowadzona przez Wojciecha Rzewuskiego (Przymierze Rodzin, radny Warszawy). W dyskusji również udział wzięli: sędzia Jerzy Adam Stępień, Tamara Urbaniec Kwarcińska (Wspólnota "Chleb Życia"), Andrzej Bień (radny Gdyni), Krzysztof Sawicki (członek Zarządu Białegostoku). W świetle idei, które przyświecały twórcom pierwszej reformy samorządowej, dyskutanci przedstawili świadectwa swojej działalności. Przytoczone zostały pozytywne doświadczenia współpracy między samorządami i organizacjami pozarządowymi na przykładzie Warszawy i Gdyni. Wskazano na to, że istniejące rozwiązania systemowe sprzyjają rozwojowi życia społecznego, a zlecanie zadań społecznych organizacjom pozarządowym powoduje wysoką jakość ich wykonania przy niskich kosztach.
W dyskusji próbowano również poruszyć problem etyki w podejmowaniu decyzji samorządowych. Uznano, że ten temat wymaga osobnej dyskusji, poprzedzonej pogłębioną refleksją.
Problematyka zaangażowania katolików w życie gospodarcze została podjęta w dyskusji prowadzonej przez Wojciecha Kwiatkowskiego, wiceprezesa Banku PKO BP S.A., w której udział wzięli abp Damian Zimoń, dr Krzysztof Jasiecki oraz liczne grono osób z różnych ruchów i stowarzyszeń, aktywnie zaangażowanych w kierowanie mniejszymi i większymi podmiotami gospodarczymi.
Dyskusja została poprowadzona przede wszystkim wokół problemów zbyt małego udziału katolików w kierowaniu dużymi podmiotami gospodarczymi, ograniczonego wpływu na alokację kapitału i praktycznego wyłączenia z procesu podejmowania decyzji zasadniczych dla kształtowania życia gospodarczego. Wskazane przyczyny takiej sytuacji odnoszą się z jednej strony do uwarunkowań historycznych, a z drugiej do zbyt słabej formacji, skierowanej na przygotowywanie katolików do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej na szerszą skalę. Stąd, zarysowane sposoby zmiany sytuacji w tym względzie dotyczyły podjęcia bardziej aktywnej formacji środowisk katolickich poprzez spotkania między przedsiębiorcami, konferencje i seminaria, jak również odpowiednie nauczanie ze strony hierarchów kościelnych.
Podobnie jak w przypadku dyskusji dotyczącej funkcjonowania samorządów, również i w odniesieniu do życia gospodarczego problemy etyki podejmowania decyzji okazały się zagadnieniem wymagającym przygotowania i pogłębionej refleksji.
Dyskusja panelowa dotycząca etyki urzędników publicznych była prowadzona przez dr Krzysztofa Zielke, dyrektora Biura Zagranicznego Klubu Parlamentarnego AWS. Podstawą dyskusji był referat wygłoszony przez dr Jacka Czaputowicza oraz wprowadzenia Jacka Stróżyńskiego (dyrektora Ośrodka Myśli Politycznej i Inicjatyw Samorządowych, "Civitas Christiana"), Władysława Stasiaka (wicedyrektora Departamentu w NIK, "Pro Patriae - Ośrodek Studiów Bezpieczeństwa Narodowego") oraz Marka Haliniaka (dyrektora generalnego w Ministerstwie Środowiska).
Podstawowym tematem, z którym zmierzyli się paneliści był problem korupcji wśród urzędników. Sugerowano więc jako środki zaradcze m.in.:
-
potrzebę pracy formacyjnej wśród ludzi zaangażowanych w życie publiczne,
-
przyjęcie przygotowywanych obecnie kodeksów regulujących postępowanie urzędników,
-
konieczność stworzenia elit urzędniczych i wywierania przez nie presji na resztę w celu odbudowania prestiżu i etosu służby cywilnej.
Referaty wprowadzające oraz przeprowadzone dyskusje panelowe służyły do zarysowania zasadniczych problemów i postaw obserwowanych obecnie w życiu publicznym w Polsce. W ich wyniku zostały wyrażone oczekiwania wobec postaw charakterystycznych dla chrześcijańskiego świadectwa i działań formacyjnych jakie środowisko ruchów i stowarzyszeń katolickich winno prowadzić w celu integracji profesjonalizmu z etyką postępowania, zgodnie z wezwaniami płynącymi ze społecznego nauczania Kościoła.
Wspólnym wnioskiem, na który wskazywali uczestnicy kongresu tematycznego, jest potrzeba podejmowania przez środowisko ruchów i stowarzyszeń katolickich wspólnych inicjatyw i działań, nastawionych na przygotowanie katolików do dawania coraz pełniejszego świadectwa w ramach ich zaangażowania w życiu publicznym, gospodarczym, w strukturach samorządowych i organizacjach pozarządowych.
Na zakończenie kongresu tematycznego zostało przedstawionych kilka uwag mających na celu pobudzenie uczestników do ponownego spojrzenia na dyskutowane zagadnienia społecznego zaangażowania katolików z perspektywy istoty głównego przesłania kongresowego: Solidarni w służbie ubogim.
Copyright © by Sekretariat ORRK
