Jeśli naród jest wspólnotą komunikowania się to ten punkt wyjścia musi zakładać szczególną odpowiedzialność tej wspólnoty za tych wszystkich, którzy jeszcze nie potrafią żyć samodzielnie oraz za tych, którzy z różnych powodów już nie potrafią żyć samodzielnie. Innymi słowy - chodzi o edukację oraz opiekę nad szeroko rozumianym kręgiem ludzi niesamodzielnych. Oni w żadnym wypadku nie mogą być wyłączeni ze wspólnoty komunikowania, a to oznacza, że muszą mieć do tego odpowiednie i wystarczające warunki. Te warunki muszą być tworzone przede wszystkim w rodzinach i przez rodziny, ale w następnej kolejności właśnie przez organizacje pozarządowe i kolejne struktury władzy publicznej (gmina, powiat, województwo) aż do szczebla władzy ogólnopaństwowej.
Gdybyśmy więc chcieli poszukiwać jakiejś egzemplifikacji tego procesu, może warto odwołać się do hipotetycznej sytuacji dziecka porzuconego. W pierwszej kolejności, jeśli naturalna rodzina nie mogłaby tworzyć mu właściwych warunków rozwoju, należałoby poszukiwać dla niego przede wszystkim innej rodziny zastępczej, w dalszej kolejności - organizacji społecznej (pozarządowej w tym kościelnej) i dopiero w ostateczności - publicznej jednostki wychowawczej.
Ten model poszukiwania przestrzeni aktywności odnosi się nie tylko do szeroko rozumianej opieki nad osobami niepełnosprawnymi, niesamodzielnymi, bezrobotnymi itd. Powinien on mieć bowiem zastosowanie w każdej dziedzinie publicznej aktywności, nie wyłączając działalności kulturalnej w ścisłym tego słowa znaczeniu. Nie może być rzeczą obojętną z punktu widzenia wspólnoty komunikowania się jak jest budowane szkolnictwo, jak są tam rozłożone obowiązki i ciężary. Nie należy z tego modelu wykluczać nawet działalności muzealniczej, czy prowadzonej np.: z myślą o upowszechnianiu kultury. Na tych samych zasadach obowiązkiem władzy publicznej będzie wspieranie nawet całkiem indywidualnych przedsięwzięć, jeśli tylko są elementem wspólnoty komunikowania się.
Ze zrozumiałych jednak względów, z uwagi na obecny stan naszej organizacji życia publicznego, szczególną wartość będą miały działania w takich organizacjach pozarządowych, które stawiają w centrum uwagi odpowiedzialność za najmłodsze i najstarsze pokolenia. A więc z jednej strony przedmiotem szczególnej troski - jak się wydaje - stać się powinna edukacja, i to na wszystkich poziomach, opieka nad dziećmi porzuconymi, czy nie znajdującymi właściwych warunków rozwoju we własnych rodzinach, a z drugiej strony - takie formy działania, które w centrum uwagi stawiają sytuację ludzi starszych, samotnych i niepełnosprawnych. Czyż miarą kultury społeczeństwa nie jest stosunek do najmłodszego pokolenia, które nie jest jeszcze samodzielne, i do najstarszego, które już nie jest samodzielne?

Zasady pomocniczości i solidarności są fundamentami naszego życia publicznego, ale jeśli nawet są to zasady deklarowane nie oznacza to jeszcze, że już dziś stały się rzeczywistymi wyznacznikami porządkującymi i organizującymi nasze życie zbiorowe. Z pewnością czeka nas jeszcze długa droga do takiego pojmowania istoty państwa, które starano się wyżej opisać. Ale nie może ulegać wątpliwości, że dopiero taka właśnie wizja państwa pomocniczego w niczym nie ogranicza twórczych i dynamicznych jednostek, wprost przeciwnie - wydaje się, że przyszły wiek będzie sprzyjał przede wszystkim kreatywności obywateli, porzucając definitywnie przekonanie o omnipotencji państwa. Zasada pomocniczości wprowadzona została do języka polityki przez naukę społeczną Kościoła, stając się dziś powszechnie akceptowanym standardem organizacji życia publicznego; na katolikach więc spoczywa szczególny obowiązek budowania struktur publicznych z jej uwzględnieniem, ale co więcej - po nich przede wszystkim należy się spodziewać, że osobiście i bezpośrednio będą się angażować w życie publiczne nie tylko poprzez akty legitymizowania władzy publicznej i stawianie jej uzasadnionych wymagań, ale także poprzez ubieganie się o odpowiednie, na miarę ich kompetencji, urzędy i stanowiska oraz, że rozumiejąc fundamentalną pozycję w nowoczesnym zdecentralizowanym państwie organizacji pozarządowych, włączać się będą w ich powoływanie i funkcjonowanie.
I na koniec warto odnotować przestrogę Ojca Świętego jaką zawarł w adhortacji Chritifideles laici: "Warto tu przypomnieć - pisze Jan Paweł II - przede wszystkim dwie pokusy, którym świeccy nie zawsze umieli stawić czoła: pokusa tak wielkiego angażowania się w posługi i zadania kościelne, że prowadziło to często do zaniedbania w praktyce specyficznych powinności w polu zawodowym, społecznym, gospodarczym, kulturalnym i politycznym, oraz pokusa usprawiedliwienia niedopuszczalnego oddzielenia wiary od życia, oddzielenia Ewangelii od konkretnych działań w sferze różnego rodzaju rzeczywistości doczesnych i ziemskich"9).