Wiele Kościołów na całym świecie odkryło na nowo ideę bycia świadkami Chrystusa wobec współczesnego świata poprzez troskę o Boże stworzenie. To odkrycie ma charakter ekumeniczny. Zaangażowanie w ochronę środowiska nie jest specjalnością jednego Kościoła.
Zaczęło się już w latach siedemdziesiątych, kiedy to Światowa Rada Kościołów (ŚRK) zainicjowała program „Sprawiedliwe, obywatelskie i zrównoważone społeczeństwo” (Nairobi 1975), a następnie wieloletni program „Sprawiedliwość, Pokój, Integralność Stworzenia” (JPIC) – Vancouver 1983, kontynuowany przez program „Teologia życia”, począwszy od Zgromadzenia Ogólnego w Seulu (1990).
Obecnie w ŚRK działa zespół „Pokój, Sprawiedliwość, Stworzenie”, który zajmuje się takimi kwestiami, jak: ekonomiczna globalizacja & ekologia, zmiany klimatu, biotechnologia, rolnictwo, ludność rdzenna, wizja ziemi jako domu (ekoteologia), zrównoważone wspólnoty. Więcej na ten temat można znaleźć: www.wcc-coe.org/wcc/what/jpc/ecology.html
Zainteresowanie Kościołów chrześcijańskich ochroną środowiska ma swój wyraźny wymiar praktyczny. Konkretne działania można pogrupować wokół następujących zagadnień: ekologiczne zarządzanie majątkiem kościelnym, ochrona przyrody i krajobrazu na terenach parafialnych, troska o pożywienie, gospodarowanie odpadami, recykling i kompostowanie, troska o ubogich – fair trade, „zielony” transport, wysławienie Boga – Stwórcy i Zbawcy wszystkich stworzeń, zmiana sposobów życia – indywidualnie i we wspólnocie.
Wymieńmy, jako szczególnie ważne, następujące projekty Kościołów:
1. Projekt Kościoła Szkocji, zainicjowany w 1978 roku: Society, Religion and Technology Project. Jest to pierwszy na świecie projekt racjonalnego gospodarowania energią w budynkach kościelnych. Realizując ten projekt przeprowadzono pierwszy na świecie audyt w budynkach kościelnych. Więcej na ten temat można znaleźć: http://www.srtp.org.uk/srtpage3.shtml
2. Na teranie Anglii rozpoczęto realizację innego projektu, również z zakresu zarządzania majątkiem kościelnym: Eco-Congregation. Twórcy projektu zrozumieli, że wiele Kościołów pragnie troszczyć się o środowisko naturalne, ale nie wie jak to robić. Dlatego celem projektu jest pomóc Kościołom i chrześcijanom zrozumieć kwestie ekologiczne w swoim własnym środowisku kościelnym, tak by stały się one pozytywnym wkładem do ich życia i misji w świecie. Projekt wyrósł ze współpracy pomiędzy intytucjami rządowymi I pozarządowymi: the Keep Britain Tidy Campaign, the Going for Green, the Environmental Issues Network of Churches Together in Britain and Ireland. Eco-congregation jest programem ekumenicznym. Wśród partnerów wymienić można: Church of England, Scottish Episcopal Church, Church in Wales, Church of Ireland, Catholic Church of England and Wales, Catholic Church in Scotland, Catholic Church in Ireland, Methodist Church, Baptist Union of Great Britain, United Reformed Church, Church of Scotland, Presbyterian Church of Ireland and the Religious Society of Friends.
Jako rzecz niezwykle cenną, w tym projekcie zainicjowano: Eco-Congregation Award – specjalną nagrodę przyznawaną tym, którzy szczycą się dobrą praktyką w ekologicznym zarządzaniu majątkiem kościelnym. Nagroda jest świadectwem ich troski o wszystkie Boże stworzenia, jakie składają przed całym światem. Pierwsza nagroda została przyznana Kościołowi Metodystów. W ciągu dwóch lat (do marca 2004) zostało nagrodzonych 36 Kościołów. Nagroda jest przyznawana Kościołom, które: przeprowadziły ekologiczny audyt oraz podjęły działania w trzech obszarach:
Duchowym – łączą kwestie ekologiczne z wiarą chrześcijańską, np. poprzez sprawowanie kultu,
Praktycznym – wcielają w życie to, co głoszą, np. prowadzą konkretne projekty ekologiczne,
Wspólnotowym – współpracują ze społecznością lokalną w kwestiach ekologicznych, np. prowadzą wspólne projekty.
3. Jako szczególnie cenne wymienia się działania podejmowane przez Ewangelicki Kościół Luterański Württembergii. Synod Generalny tego Kościoła wydał oświadczenie, które spowodowało zainicjowanie wielu projektów ekologicznych w parafiach: „Nasza odpowiedzialność za środowisko jest logiczną konsekwencją wyznawania wiary w Boga Trójjedynego. Ta odpowiedzialność jest wiążąca dla całego Kościoła. Nasze decyzje są podejmowane w solidarności z innymi regionami świata. Szanujemy prawa przyszłych pokoleń. Szanujemy życie roślin i zwierząt i ich ekosystemy. Działamy z założeniem, że ochrona środowiska i kwestie ekonomiczne są wzajemnie powiązane. We wszystkim, co robimy wybieramy to, co najmniej zanieczyszcza środowisko”. W Kościele tym powołano w każdej parafii Komisarza ds. Ekologii, którego głównym zadaniem jest inicjowanie i koordynowanie działań ekologicznych w Kościele lokalnym.
4. Jednym z najbardziej znanych projektów bezpośrednio dotyczących zmian klimatu, jest Operation Noah, którego koordynatorem został: Paul Bodenham. Operation Noah pomaga ludziom i organizacjom zrozumieć i odpowiedzieć na problemy związane ze zmianami klimatu. Pokazuje, jak Ewangelia wzywa do troski o wszystkie Boże stworzenia i o siebie wzajemnie. Pozwala chrześcijanom budować Królestwo Boże wokół spraw, które zdominowały 21 wiek. Program prowadzi Christian Ecology Link (CEL) – organizacja, której celem jest wprowadzanie ekologicznych idei do życia Kościołów i chrześcijańskich idei do świeckiego ruchu ekologicznego. W projekcie tym położono akcent na osobiste decyzje: Podpisać „Przymierze Klimatyczne”,
Podjąć działania prowadzące do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych,
Przekazywać wieść innym. Operation Noah poparli prezydenci organizacji kościelnej Churches Together in Britain and Ireland, m.in.. Abp Mario Conti, arcybiskup Glasgow oraz abp Hon David Hope, anglikański arcybiskup Yorku.
5. Ważnym obszarem zainteresowania Kościołów jest rolnictwo oraz fair trade i ekonomia. W dokumencie z Grazu (1997), kończącego II Europejskie Zgromadzenie Ekumeniczne zapisano: „Zalecamy, by Kościoły zachęcały do prowadzenia stylu życia według zasad zrównoważonego rozwoju i społecznej sprawiedliwości, i że będą wspierały wszelkie wysiłki na rzecz ekonomii, które spełnia te kryteria” . Jako uzasadnienie podano: „ekologiczna odpowiedzialność musi kierować zarówno osobistymi, jak i politycznymi, a także ekonomicznymi działaniami. Kryterium równowagi zachęca do oszczędzania energii, używania energii z odnawialnych źródeł. Chrześcijanie, wspierani przez swoje Kościoły, powinny dążyć to takich stylów życia, które są wolne od nacisku nadkonsumpcji i prawdziwie doceniać jakość życia”.
6. Kolejną kwestią, jaka się pojawia w ekologicznych zainteresowaniach Kościołów chrześcijańskich jest wprowadzenie Święta Stworzeń do liturgicznych kalendarzy. Pierwszy uczynił to Patriarcha Konstantynopola Dymitr w 1998 roku, a za nim podążyły inne Kościoły, kierując się jego przykładem i zapisem we wspomnianym już wcześniej Dokumencie z Grazu:
„Zalecamy, by Kościoły rozważyły i promowały zachowanie stworzenia jako część życia kościelnego na wszystkich poziomach. Jednym ze sposobów może być świętowanie Dnia Stworzenia, tak, jak czyni to Patriarchat Ekumeniczny każdego roku”. Święto Stworzeń wyznaczono w różnych kalendarzach w okresie od 1 września do końca listopada.
7. Bez wątpienia jednym z najważniejszych aspektów pracy Kościołów na rzecz środowiska naturalnego są działania podejmowane wspólnie.
Współpraca. W dokumencie z Grazu zapisano: „Zalecamy, by Konferencja Kościołów Europejskich i Rada Konferencji Episkopatów Europy stworzyły sieć współpracy osób, odpowiedzialnych za ochronę środowiska i uznały je jako partnerów w działaniach Kościołów”. Efektem tego zalecenia było utworzenie dwóch sieci ekologicznych:
Europejska Sieć Współpracy Ekologicznej Chrześcijan- istnieje od 1998 roku i działa w grupach: Zarządzanie środowiskiem w Kościele, Zmiany Klimatu, Dzień Stworzenia, Edukacja Ekologiczna, Transport, Zrównoważony Rozwój/Ekonomia/Ekologia, Woda.
Rada Konferencji Episkopatów Europy utworzyła sieć delegatów ds. ochrony środowiska, którzy spotykają się co roku.
Kościoły, które zaangażowały się w ochronę środowiska podkreślają, że chociaż w gruncie rzeczy chodzi o to, by chronić środowisko naturalne, jako najwspanialszy dar Boga, to jednak zaobserwowano jeszcze jeden pozytywny skutek tego zaangażowania: w Kościołach rozkwitło życie duchowe i społeczne, wzrosło poczucie misyjności, a fakt „bycia Kościołem” stał się bardziej radosny.