Bp Andrzej Suski, Przewodniczący Komisji Episkopatu do spraw Duchowieństwa,

Wskazania pastoralne
I. Nowe wyzwanie duszpasterskie

1. Kościół epoki Soboru Watykańskiego II otrzymał szczególny "znak czasu" w dynamicznym rozwoju zrzeszeń katolickich. Dekret o apostolstwie świeckich (DA) stwierdza: Istnieje wielka różnorodność stowarzyszeń apostolskich; jedne z nich zamierzają służyć ogólnemu, apostolskiemu celowi Kościoła; inne w sposób szczególny stawiają sobie za cel głoszenie Ewangelii i uświęcenie; jeszcze inne biorą sobie za cel przepojenie doczesnego porządku duchem chrześcijańskim; inne wreszcie w specjalny sposób dają świadectwo Chrystusowi przez dzieła miłosierdzia i miłości (DA, 19). 2. Z perspektywy dwudziestolecia od zakończenia Soboru Watykańskiego II, na kartach adhortacji "Christifideles Laici" (ChL), Ojciec Święty Jan Paweł II następująco przedstawił rozwój zrzeszeń laikatu: W czasach najnowszych zjawisko zrzeszania się katolików świeckich ożywiło się i przybrało charakter szczególnie zróżnicowany. Jeśli bowiem zrzeszanie się wiernych zawsze było w jakiś sposób obecnym w historii Kościoła, o czym świadczą po dziś dzień rozmaite bractwa, trzecie zakony i stowarzyszenia, to niezwykle ożywienie w tej dziedzinie nastąpiło w czasach najnowszych, kiedy to powstały i rozszerzyły się liczne i bardzo zróżnicowane formy zrzeszeń: stowarzyszenia, grupy, wspólnoty i ruchy. Możemy wręcz mówić o nowej epoce zrzeszeń katolików świeckich. Istotnie, obok zrzeszeń tradycyjnych, a niekiedy wprost z ich komunii wyrosły nowe ruchy i stowarzyszenia, o specyficznym charakterze i celach: wielkie jest bowiem bogactwo i wielorakie zasoby, którymi Duch Święty ożywia Kościół; wielkie teżsą zdolności organizacyjne i wspaniałomyślność laikatu (ChL, 29).
3. Dynamiczny rozwój zrzeszeń laikatu w bogactwie ich form i zadań stanowi dla kapłanów nowe wyzwanie pastoralne. Pasterze Kościoła, także wtedy, gdy stają wobec możliwych i zrozumiałych trudności związanych z działalnością zrzeszeń, które już istnieją, lub z powstaniem nowych, nie mogą się uchylać od spełniania posług wchodzących w zakres sprawowanej przez nich władzy, nie tylko ze względu na dobro Kościoła, ale także dla dobra samych zrzeszeń laikatu. W tym sensie dziełu oceny i weryfikacji winien towarzyszyć wysiłek kierowania, a przede wszystkim zachęta do rozwoju stowarzyszeń ludziświeckich w komunii i misji Kościoła (Ch L, 31).


II. Eklezjalne spojrzenie na zrzeszenia laikatu

4. Pastoralne odniesienie kapłana do zrzeszeń katolików świeckich ma za podstawę eklezjalną wizję ich zadań po myśli nauczania Soboru Watykańskiego II: Istnieje w Kościele różnorodność posługiwania, ale jedność posłannictwa. Apostołom i ich następcom powierzył Chrystus urząd nauczania, uświęcania i rządzenia w Jego imieniu i Jego mocą. Jednak i ludzie świeccy, stawszy się uczestnikami funkcji kapłańskiej, prorockiej królewskiej Chrystusa, mają swój udział w posłannictwie całego Ludu Bożego w Kościele i w świecie (DA, 2).
5. Eklezjalna wizja posłannictwa wiernych świeckich każe dostrzec w nich działalność Ducha Świętego, który sprawuje uświęcenie Ludu Bożego przez posługę słowa i sakramenty, ale także innych szczególnych darów, by wszyscy w Kościele służąc sobie wzajemnie, każdy tą łaską, jaką otrzymał, przyczyniali się do budowania całego ciała w miłości (zob. DA, 3).
Uczy Sobór Watykański II: Z przyjęcia tych charyzmatów, nawet zwyczajnych, rodzi się dla każdego wierzącego prawo i obowiązek używania ich w Kościele i świecie dla dobra ludzi i budowania Kościoła, w wolności Ducha Świętego, który "wieje tam, gdzie chce" (J 3,8), a zarazem w zjednoczeniu z braćmi w Chrystusie, zwłaszcza ze swymi pasterzami, do których należy wydawanie sądu o prawdziwej naturze tych darów i należnym ich używaniu, oczywiście nie w tym celu, aby gasić Ducha, ale by doświadczać wszystkiego izachować to, co dobre (DA, 3).
Na działalność Ducha Świętego przez charyzmaty w zrzeszeniach laikatu zwrócił uwagę Ojciec Święty Jan Paweł II w przemówieniu do biskupów polskich z okazji wizyty "ad limina Apostolorum" (9-18 stycznia 1993 r.): Niezastąpionym środkiem formacji apostolskiej świeckich są organizacje, stowarzyszenia i ruchy katolickie... Wszystkie wyżej wymienione formy organizacji i ruchów katolickich dzięki właściwym sobie charyzmatom, wyzwalają - ukryte nieraz - duchowe bogactwo ludzi świeckich, ich głębokie pragnienie świętości, godną podziwu ofiarność i poświęcenie dla sprawy Chrystusa i Kościoła. Dzisiaj można mówić o "nowej epoce zrzeszeń" w Kościele (por ChL, 29). Jest to nowy powiew Ducha Świętego w naszych czasach, na który trzeba się z wdzięcznością i nadzieją otworzyć (Przemówienie z 12 stycznia 1993, 3).
6. Sobór Watykański II następująco określił prawo zrzeszania się wiernych świeckich w Kościele: Zachowując należyty stosunek do władz kościelnych, mają świeccy prawo zakładać stowarzyszenia, nimi kierować i wstępować do już istniejących (DA, 19). Normatywny zapis tej nauki zawiera Kodeks Prawa Kanonicznego: Wierni mają prawo swobodnego zakładania stowarzyszeń i kierowania nimi dla celów miłości i pobożności albo dla ożywiania chrześcijańskiego powołania w świecie, a także odbywania zebrań dla wspólnego osiągnięcia tych celów ( kan. 215).
W nawiązaniu do tej zasady Ojciec Święty Jan Paweł II przypomina:
Sprawą pierwszej wagi jest uznanie wolności zrzeszania się świeckich w Kościele. Wolność ta jest autentycznym prawem, które nie jest jakiegoś rodzaju "ustępstwem" ze strony władzy, ale wywodzi się z Chrztu, jako sakramentu, który wzywa świeckich do aktywnego udziału w komunii i misji Kościoła (ChL, 29).    7. W zrzeszeniach laikatu należy dostrzec:
- wyraz społecznej natury człowieka i potrzeby poszerzenia zakresu i skuteczności jego działań;
- cenną pomoc dla wielu ludzi w prowadzeniu życia chrześcijańskiego pośród niebezpieczeństw związanych z sekularyzacją i działalnością sekt;
- znak wspólnoty i jedności Kościoła w Chrystusie;
- szansę rozwoju autentycznej i kościelnej jedności w parafii oraz rozbudzania misyjnego zapału w stosunku do niewierzących, jak i tych, którzy zachowując wiarę porzucają lub zaniedbują praktykę chrześcijańskiego życia;
- możliwości odnowy parafii jako wspólnoty ewangelizowanej i ewangelizującej.
8. W stosunku do zrzeszeń laikatu obowiązują ogólne zasady:
- wszystkie stowarzyszenia apostolskie zasługują na szacunek (por. DA, 21);
- spośród różnych stowarzyszeń zasługują na uwagę przede wszystkim te, które akcentują i wysuwają na pierwsze miejsce u swych członków ściślejszą łączność między życiem praktycznym a wiarą (por. DA, 19);
- najbardziej cenić i popierać należy te stowarzyszenia apostolskie, które hierarchia stosownie do potrzeb i czasu pochwaliła lub zaleciła, albo postanowiła zakładać jako bardziej pilne (por. DA, 21). Władza kościelna, uwzględniając wymagania wspólnego dobra Kościoła, może wybrać niektóre spośród stowarzyszeń apostolskich, dążących bezpośrednio do celu duchowego i specjalnie je popierać, biorąc za nie szczególną odpowiedzialność (DA, 24).


III. Ocena i weryfikacja zrzeszeń laikatu

9. Rozpoznanie i uznanie kościelności zrzeszeń laikatu należy przede wszystkim do biskupów, którzy z racji swego pasterskiego urzędu są w szczególny sposób odpowiedzialni za komunię i misję Kościoła. Po myśli wskazań adhortacji "Christifideles laici" kościelny charakter każdego bez wyjątku zrzeszenia osób świeckich określają następujące kryteria (zob. ChL, 30):
- stawianie na pierwszym miejscu powołanie każdego chrześcijanina do świętości;
- odpowiedzialność w wyznawaniu wiary;
- świadectwo trwałej i autentycznej komunii;
- zgodność z apostolskim celem Kościoła i udział w jego realizacji;
- zaangażowana obecność w ludzkiej społeczności.
Praktyczną weryfikacją tych kryteriów są konkretne rezultaty towarzyszące życiu i działalności rozmaitych zrzeszeń świeckich (zob. ChL, 30), jak na przykład:
- ożywianie umiłowania modlitwy, kontemplacji, życia liturgicznego i sakramentalnego;
- działalność na rzecz wzrostu powołań do chrześcijańskiego małżeństwa, do sakramentalnego kapłaństwa i do życia konsekrowanego;
- gotowość uczestnictwa w przedsięwzięciach i działaniach Kościoła zarówno na szczeblu krajowym i międzynarodowym;
- zaangażowanie w dziedzinę katechezy i pedagogiczne umiejętności w wychowaniu chrześcijan;
- pobudzenie do chrześcijańskiej obecności w różnych środowiskach społecznych i udział w
organizowaniu i animacji dzieł charytatywnych, kulturalnych i duchowych;
- duch wyrzeczenia i powrót do ewangelicznego ubóstwa jako źródła wspaniałomyślnej miłości wszystkich ludzi;
- nawrócenie się na drogę chrześcijańskiego życia lub powrót do wspólnoty ochrzczonych tych, którzy niegdyś "odeszli".
10. Kapłani złączeni z posługą biskupów, jako ich współpracownicy, uczestniczą w procesie rozeznania i weryfikacji zrzeszeń laikatu:
- odkrywają w nich charyzmaty, powołania, zadania i formy życia chrześcijańskiego;
- przedstawiają bez uprzedzeń biskupowi do osądu autentyczność tych zrzeszeń;
- mają udział w dialogu biskupa z zrzeszeniami;
- służą biskupowi pomocą w utrwalaniu i rozwijaniu dynamiki zrzeszeń, ale także w korygowaniu i naprawianiu sytuacji szkodliwych dla życia wiary i Kościoła;
- wykazują pasterską czujność na wszelkie nieprawidłowości zwłaszcza w dziedzinie czystości i integralności przekazu wiary, służą na rzecz komunii oraz dyscypliny kościelnej;
- wiernie stosują się do wskazań biskupa w przypadku negatywnej oceny eklezjalności zrzeszenia.


IV. Duszpasterska obecność i posługa kapłana w zrzeszeniach laikatu

11. Kapłani jako pasterze Kościoła, także wtedy, gdy stają wobec możliwych i zrozumiałych trudności, związanych z działalnością zrzeszeń, które istnieją, lub z powstawaniem nowych, nie mogą się uchylać od spełniania posług wchodzących w zakres sprawowanej przez nich władzy (ChL, 31).
Prawo kościelne bowiem postanawia: wierni mają prawo otrzymywać pomoce od swoich pasterzy z duchowych dóbr Kościoła, zwłaszcza zaś Słowa Bożego i sakramentów (kan. 213).
Należy również mieć na uwadze następujący przepis prawa: Świeccy, aby mogli żyć zgodnie z nauką chrześcijańską, a także sami ją głosić oraz bronić w czasie potrzeby, jak również mieć swój udział w wykonywaniu apostolatu, mają obowiązek i prawo poznania tej nauki, każdy w sposób dostosowany do jego możliwości i zajmowanej pozycji (kan. 229, par.1). Nadto, według zaleceń prawa kościelnego, proboszcz uznaje i popiera własny udział wiernych świeckich w misji Kościoła, udzielając również poparcia ich stowarzyszeniom o celach religijnych (kan. 529 par. 2).
12. Szczególną odpowiedzialność za duszpasterską obecność i posługę w parafii, także wobec zrzeszeń laikatu, spoczywa na proboszczu. Sobór Watykański II w Dekrecie o pasterskich zadaniach biskupów (08) uczy: Ze szczególnego zaś względu współpracownikami biskupa są proboszczowie, którym jako właściwym pasterzom powierza się pieczę nad duszami w określonej cząstce diecezji, pod jego zwierzchnictwem. W wykonywaniu tej pieczy niech proboszczowie ze swoimi pomocnikami tak dopełniają obowiązku nauczania, uświęcania i kierowania, by wierni i wspólnoty parafialne naprawdę czuli się członkami zarówno diecezji, jak i całego Kościoła... W dopełnieniu obowiązku pasterskiego niech się proboszczowie starają przede wszystkim poznać własną owcza mię. Skoro zaś są sługami wszystkich owiec, niech zabiegają o spotęgowanie życia chrześcijańskiego zarówno u pojedynczych wiernych, jak i w rodzinach, stowarzyszeniach, zwłaszcza oddanych apostolatowi, jak też w całej wspólnocie parafialnej (OB., 30).
Nadto, według zaleceń prawa kościelnego, proboszcz uznaje i popiera własny udział wiernych świeckich w misji Kościoła, udzielając również poparcia ich stowarzyszeniom o celach religijnych (kan. 529 par.2).
13. W wypełnianiu posługi duszpasterskiej wobec zrzeszeń laikatu proboszcza wspomagają wikariusze, którzy jako współpracownicy proboszcza i uczestnicy jego troski, wspólną z proboszczem radą i życzliwością oraz pod jego władzą, wykonują dzieło pasterskiej posługi (kan. 545 par. 1).
14. Kapłani mianowani przez kompetentną władzę kościelną jako kapelani lub jako asystenci kościelni stowarzyszeń publicznych (zob. kan. 317 par.1) wykonują swoje zadania zgodnie z otrzymanym mandatem.
15. Spełniając posługę duszpasterską w zrzeszeniach laikatu, kapłani powinni mieć świadomość, że uczestniczą w posłannictwie biskupa, a nie otrzymują mandatu od zrzeszenia. W przeciwnym razie zamieniliby na delegację zrzeszenia tę posługę, która ze swej natury jest darem Chrystusa dla Kościoła, przeznaczonym dla dobra całej wspólnoty kościelnej.
16. Grupy, ruchy i stowarzyszenia o inspiracji ewangelicznej należy przyjmować i wykorzystywać jako dar witalnych sił, działających wewnątrz instytucji i służących instytucji Kościoła. Posynodalna adhortacja "Pastores dabo vobis" (PDV) zawiera następujące wskazanie: Ruch lub jakaś szczególna duchowość nie jest strukturą alternatywną w stosunku do instytucji. Jest natomiast źródłem obecności, która nieustannie odradza jej egzystencjalną i historyczną autentyczność. Dlatego kapłan winien znajdować w tego rodzaju ruchach światło i żar; które czynią go zdolnym do wiem ości biskupowi, gotowym do podjęcia obowiązków nałożonych nań przez instytucję i przestrzegania dyscypliny kościelnej, aby w ten sposób jego gorąca wiara i pragnienie wiem ości przynosiły więcej owoców (PDV, 68).
17. Obecności kapłana w zrzeszeniach laikatu powinien towarzyszyć wysiłek kierowania (ChL, 31). Wynika to z władzy udzielonej kapłanowi na mocy święceń kapłańskich, przez które zostaje upodobniony do Jezusa Chrystusa, Głowy i Pasterza Kościoła i otrzymuje w darze "władzę duchową", która jest udziałem we władzy Jezusa Chrystusa, kierującego Kościołem poprzez swojego Ducha (POV, 21). Władza kapłańska nosi jednak znamię pasterskiej miłości i służby, w wolności od wszelkiej pychy i od pragnienia, by "panoszyć się" w powierzonej im owczarni (tamże).
18. Kapłan obecny i posługujący w zrzeszeniach laikatu ma zawsze na uwadze tożsamość wiernych świeckich, czyli ich świecki charakter i specyficzne posłannictwo w świecie. Z drugiej strony zrzeszenia te powinny chcieć i widzieć kapłana w jego kapłańskiej tożsamości czyli jako pasterza Kościoła.
19. Obecności i posłudze duszpasterskiej kapłana powinna towarzyszyć również zachęta do rozwoju stowarzyszeń ludzi świeckich w komunii i misji Kościoła (ChL, 31). Rozwój ten zależy w znacznej mierze od otwartej i życzliwej postawy kapłana wobec poszczególnych i wszystkich zrzeszeń laikatu.
20. Od kapłana oczekuje się respektowania autentycznej wolności wiernych w wyborze zrzeszeń, według ich typologii i odrębności.
21. Udział kapłana diecezjalnego w zrzeszeniach kościelnych i poznanie różnych form duchowości są z pewnością czynnikiem sprzyjającym rozwojowi osobowości kapłańskiej i umacnianiu więzi kapłańskiego braterstwa. Udział ten jednak nie powinien przeszkadzać, ale pomagać sprawowaniu posługi i w życiu duchowym, jakie winno charakteryzować kapłana diecezjalnego, który pozostaje zawsze kapłanem wszystkich. Nie tylko "stale przebywa" ze wszystkimi, jest do dyspozycji wszystkich, ale przewodniczy zgromadzeniu całej wspólnoty -przede wszystkim jako zwierzchnik parafii - troszczy się o to, by wszyscy zostali zaakceptowani, tak jak mają prawo tego oczekiwać, we wspólnocie i Eucharystii, która ich jednoczy, bez względu na ich wrażliwość religijną i zaangażowanie w duszpasterstwo (PDV, 68).
22. W duchu komunii kościelnej wszyscy, tak pasterze jak wierni świeccy, mają obowiązek rozwijać i stale umacniać braterskie więzy i stosunki, oparte na szacunku, serdeczności i współpracy pomiędzy rozmaitymi zrzeszeniami laikatu. Tylko w ten sposób całe bogactwo darów i charyzmatów, którymi obdarza Bóg, będzie mogło owocnie i w sposób uporządkowany przyczynić się do wspólnego dobra... Odpowiedzialny stosunek do daru komunii wyraża się przede wszystkim usilnym staraniem o przezwyciężenie każdej pokusy rozłamu i sprzeciwu, która zagraża życiu i apostolskiemu zaangażowaniu chrześcijan (ChL, 31).


Źródło: Rada Ruchów Katolickich. Biuletyn Informacyjny Sekretariatu ORRK, numer 14, 1998

List KEP w sprawach społecznych

O ŁAD SPOŁECZNY DLA WSPÓLNEGO DOBRA
LIST SPOŁECZNY EPISKOPATU POLSKI

Społeczna misja Kościoła – Spory społeczno-polityczne i konieczność ich przezwyciężenia – Doświadczenie solidarności – Potrzeba nawrócenia i dialogu – Refleksja nad językiem – Istota polityki – Fundamenty ładu społecznego – Ład instytucjonalny państwa – Mądrościowy wymiar polityki – Wezwanie do modlitwy i zaangażowania

Więcej…

Dokument Końcowy Synodu Biskupów

 „Młodzi, wiara i rozeznawanie powołania”

Wprowadzenie

Wydarzenie synodalne, które przeżyliśmy

1. „Wyleję Ducha mojego na wszelkie ciało, i będą prorokowali synowie wasi i córki wasze, młodzieńcy wasi widzenia mieć będą, a starcy – sny” (Dz 2,17, por. Jl 3, 1). Oto, czego doświadczyliśmy podczas tego Synodu, podążając razem i słuchając głosu Ducha Świętego. Zadziwił nas On bogactwem swoich darów, napełnił swoją odwagą i mocą, by przynieść światu nadzieję.

Więcej…

Konferencja Episkopatu Polski

Wytyczne pastoralne do adhortacji
Amoris Laetitia

Wstęp

Sakrament małżeństwa oraz bliższe i bezpośrednie przygotowanie do tej formy wspólnotowego życia były zawsze i nadal pozostają w centrum działań pasterzy Kościoła. Dlatego z należną uwagą i staraniem przyjmujemy posynodalną adhortację apostolską papieża Franciszka Amoris laetitia, która jest wyrazem jego zatroskania o zdrową kondycję miłości małżeńskiej w rodzinie.

Więcej…