W Kościele polskim od ponad 800 lat rozwijały się różnorodne bractwa, wspólnoty, ruchy, sodalicje, towarzystwa i stowarzyszenia. Odgrywały one ważną role zarówno formacyjną, społeczną jak i patriotyczną.
Po II Soborze Watykańskim, w ramach odnowy Kościoła, nastąpił bardzo dynamiczny rozwój ruchów i stowarzyszeń. Z jednej strony powstały nowe ruchy, a z drugiej odrodziły się już istniejące ruchy i stowarzyszenia. Ten nowy dynamizm ruchów określony został jako "wiosna Kościoła", która również pojawiła się w Kościele polskim.


Dziś w Polsce działa ponad 150 większych ruchów i stowarzyszeń oraz bardzo duża liczba mniejszych, które swym zasięgiem obejmują parafię, diecezję. Według badań socjologicznych, prowadzonych w 1997 roku, ponad 4% Polaków deklaruje się jako uczestnicy ruchów i stowarzyszeń katolickich. Aktualnie szacunkową ich liczbę można określić na ponad 1,5 miliona osób. Podczas ostatnich 10 lat liczba członków ruchów wzrosła ponad 2,5 krotnie. Jednocześnie wolność stowarzyszania się stworzyła przestrzeń na rozwój stowarzyszeń katolickich, których liczba w tym okresie wzrosła wielokrotnie.

Ważnym elementem rozwoju ruchów stał się I Kongres Ruchów Katolickich, który odbył się w czerwcu 1994 roku w Warszawie. Uczestniczyły w nim delegacje 138 ruchów i stowarzyszeń działających wówczas w Polsce. Pierwszy Kongres pozwolił zobaczyć, jak dużym bogactwem i różnorodnością są ruchy, a zarazem pogłębił współpracę między nimi na poziomie ogólnopolskim. Przesłanie Ojca Świętego Jana Pawła II na I Kongres pozwoliło dostrzec Jego spojrzenie na miejsce i rolę ruchów w Kościele polskim. Pisał On: "Niezwykły rozkwit ruchów i stowarzyszeń katolików świeckich w Kościele jest jednym z wielkich znaków czasu, który trzeba ciągle na nowo odczytywać... Zwykło się mówić dzisiaj o nowej wiośnie zrzeszeń w Kościele. Budzi to słuszne nadzieje w perspektywie Jubileuszu Roku 2000. Jest to dar Ducha Świętego dla Kościoła w naszych czasach, którego nie wolno zmarnować. Dzisiaj odnowa Kościoła przebiega w znacznej mierze tą właśnie drogą...

Kongres Wasz ma szczególną wymowę. Po latach, kiedy ludzie wierzący w Polsce byli pozbawieni praw do posiadania własnych organizacji, kiedy trzeba było działać w ukryciu, narażając się nierzadko na szykany i represje ze strony państwa ateistycznego, nadszedł tak długo oczekiwany czas wolności stowarzyszeń. Otwarło się dla Kościoła bardzo ważne i nowe poniekąd pole działania. Trzeba w tej dziedzinie nadrobić wiele zaległości, trzeba się wiele uczyć i zdobywać nowe doświadczenia, a to dotyczy nie tylko świeckich, ale także duszpasterzy. Dlatego napawa mnie radością rozkwit ruchów i stowarzyszeń katolickich w mojej Ojczyźnie..."

 

I.
Co wnoszą ruchy i stowarzyszenia katolickie w życie Kościoła i społeczeństwa?
  1. Odnowę duchową, charakteryzującą się radykalizmem w życiu Ewangelią na co dzień w wymiarze osobistym, zawodowym oraz społecznym. We wspólnotach i grupach, podczas systematycznych spotkań formacyjnych, pogłębiana jest więź z żywym Bogiem. Tam też poszukuje się odpowiedzi na pytanie, jak praktycznie i konkretnie integrować wiarę z życiem. Ruchy są szkołą modlitwy oraz autentycznego życia sakramentami, szczególnie odnowienia życia darem chrztu św., bierzmowania oraz eucharystii. Formacja prowadzona w ruchach jest odpowiedzią na pytanie, jak współpracować z Bogiem w trudnych doświadczeniach życia, pośród konfliktów, napięć, konfrontacji z kulturą przeciwną Ewangelii i nauczaniu Kościoła. Według najnowszych badań  socjologicznych w ostatnich dziesięciu latach w Polsce nastąpiła zmiana motywacji zaangażowania w życie Kościoła, od wiary bazującej na tradycji, przekazywanej przez rodzinę, do wiary opartej na osobistych wyborach, decyzjach. W tej tak ważnej transformacji wiary w Polsce niemały udział mają ruchy i stowarzyszenia katolickie.
  2. Są szkołą kształtowania sumienia. Dziś w Polsce potrzebujemy ludzi o twórczym sumieniu, którzy potrafią rozwiązywać złożone problemy moralne w sposób profesjonalny, a zarazem zgodny z wartościami ewangelicznymi, chrześcijańskimi oraz ogólnoludzkimi. Środowiska ruchów są takim miejscem, gdzie wielu młodych ludzi może uczyć się, jak żyć uczciwie podejmując najbardziej trudne problemy moralne. Stowarzyszenia gromadzące jedną grupę zawodową, np. lekarzy, nauczycieli, filmowców, kolejarzy, wypracowują etykę zawodową, która pomaga w pracy i pozwala na co dzień być człowiekiem prawym, a zarazem bardzo aktywnym.
  3. Odradzanie się życia wspólnotowego, czyli angażowanie w kierunku tworzenia Kościoła jako wspólnoty wspólnot. Nie każdemu wystarcza zaangażowanie w życie Kościoła opierające się na uczestnictwie w coniedzielnej mszy św. Wiele osób poszukuje pogłębionego doświadczenia wspólnoty uczniów Chrystusa. Taką propozycją stają się małe wspólnoty, gdzie może dojrzewać więź z całą wspólnotą Kościoła. Przy polskim indywidualizmie oraz tendencji współczesnego świata do anonimowości wspólnoty chrześcijańskie stają się miejscem dojrzewania nie tylko do aktywnego życia w Kościele, ale i w społeczeństwie.
  4. Odkrywanie roli i misji człowieka świeckiego. Ruchy są miejscem wypracowywania w sposób praktyczny stylu życia człowieka świeckiego, miejscem odkrywania specyfiki jego powołania oraz apostolstwa. Istnieje pokusa klerykalizacji świeckich oraz laicyzacji duchownych - ruchy starają się pomóc odnaleźć autentyczne miejsce świeckich w Kościele i społeczeństwie. Co ciekawe, w Polsce rozwój i promocja powołania ludzi świeckich w ruchach pomaga jednocześnie w odnalezieniu duchowości i promocji roli powołania kapłańskiego i zakonnego. Aktualnie z ruchów wywodzi się ponad 70% powołań zakonnych i kapłańskich.
  5. Ruchy nadają Kościołowi w Polsce nowy dynamizm ewangelizacyjny. Kościół w Polsce - mimo że cieszy się tak dużym procentem wierzących - potrzebuje nowej ewangelizacji. Tę pracę podjęły ruchy już od początku lat 70. i prowadzą ją po dzień dzisiejszy. Organizują różnorodne rekolekcje, seminaria i spotkania ewangelizacyjne, wykorzystujące zarówno tradycyjne metody pracy, jak i uwzględniające najnowsze osiągnięcia w animowaniu wiary. Spotykamy się więc z ewangelizacją prowadzoną metodą zamkniętych rekolekcji, jak również z ewangelizacją uliczną, z wykorzystaniem środków audiowizualnych. To ruchy wprowadzają do Kościoła w Polsce nowe metody ewangelizacji, które, o ile wydają owoce, są szybko przyjmowane przez cały Kościół.
  6. Animują apostolat Kościoła. Formacja w ruchach prowadzi od spotkania z Bogiem do spotkania z człowiekiem, także tym biednym, zepchniętym na margines. Dzięki swobodzie w działalności społecznej, którą ruchy uzyskały po 1989 roku, podjęły się nie tylko nieformalnej aktywności społecznej i charytatywnej, ale i bardziej zorganizowanej. Obecnie ruchy prowadzą kilkaset ośrodków pomocy społecznej, hospicjów dla bezdomnych, szkół, centrów dla młodzieży. Przedstawicieli ruchów możemy spotkać w Parlamencie i władzach samorządowych, są oni aktywni w życiu gospodarczym i społecznym. Wspierają rozwój edukacji, kultury, sportu i ekologii. Szczególną troską apostolską objęta jest rodzina oraz dzieci i młodzież.
  7. Ruchy kształtują życie społeczne. Na ruchy i stowarzyszenia możemy spojrzeć również jako na katolickie organizacje pozarządowe, które w sposób aktywny tworzą całą infrastrukturę trzeciego sektora życia społecznego. Od czasu średniowiecza, kiedy to ruchy w Polsce rozpoczęły swoją aktywną obecność, starały się rozwijać zarówno życie duchowe jak i społeczne, patriotyczne naszego narodu. Uformowały one wielu wybitnych Polaków, którzy byli zarówno dobrymi chrześcijanami jak i obywatelami. One też podtrzymywały polskość w okresie niewoli i braku państwowości. W praktyce to ruchy i stowarzyszenia katolickie były pionierami wszelkich organizacji pozarządowych w Polsce. Również i dziś są najaktywniejszą częścią organizacji pozarządowych, docierając ze swoją posługą tam, gdzie ani państwo, ani samorząd, ani świat biznesu nie może animować życia społecznego. Rozwój wolontariatu w Polsce to wielkie dzieło, które animują ruchy i stowarzyszenia katolickie. Stają się one nie tylko szkołą współczesnego życia duchowego i chrześcijańskiego, ale i społecznego, aktywnie uczestnicząc w formacji ludzi życia publicznego. Na ponad 2 miliony członków wszystkich organizacji pozarządowych 1,5 miliona stanowią członkowie ruchów i stowarzyszeń katolickich.
  8. Międzynarodowy i bardziej powszechny wymiar Kościoła. Większość ruchów to ruchy mające wymiar międzynarodowy. Oznacza to, że podejmowane przez nich apostolstwo oraz formacja zdają egzamin w różnych kulturach i krajach na całym świecie. Uczą otwarcia i współpracy na poziomie szerszym niż tylko parafia, czy Kościół w Polsce, we wzajemnym poszanowaniu drugiego człowieka bez względu na kolor jego skóry i pochodzenie. Niektóre z ruchów i stowarzyszeń, jako katolickie organizacje pozarządowe, aktywnie uczestniczą w pracach instytucji międzynarodowych takich jak ONZ, Parlament Europejski.
II.
Bierzmowanie Ruchów


Przełomowym wydarzeniem dla ruchów, szczególnie tych powstałych po Soborze Watykańskim II, był Światowy Kongres Ruchów Kościelnych i Nowych Wspólnot oraz Spotkanie Ruchów z Ojcem Świętym, które odbyło się pod koniec maja 1998 roku. Ojciec Święty tak opisał to spotkanie: "Wydarzenie, które dziś przeżywamy, naprawdę nie ma precedensów: po raz pierwszy bowiem wszystkie nowe ruchy i wspólnoty kościelne zgromadziły się tu na spotkaniu z Papieżem. Jest to wielkie "wspólne świadectwo", jakiego oczekiwałem w roku, który na drodze Kościoła ku Wielkiemu Jubileuszowi jest poświecony Duchowi Świętemu. Duch Święty jest tutaj z nami! To On ożywia to niezwykłe przeżycie komunii Kościoła." (Jan Paweł II, Przemówienie do przedstawicieli ruchów kościelnych, 30 maja 1998 r.)
Światowy Kongres Ruchów Kościelnych był przełomem w odczytywaniu roli ruchów i stowarzyszeń katolickich w życiu Kościoła. Spotkanie to zostało określone jako bierzmowanie ruchów. Wypowiedzi przedstawicieli hierarchii Kościoła uczestniczących w tym spotkaniu i liderów ruchów wyraźnie wskazywały na nowy etap ich rozwoju. "Nowe ruchy powstawały i rozwijały się w życiu Kościoła jako element nowy i niespodziewany, a czasem nawet naruszający dotychczasową równowagę. Rodziło to wątpliwości, niepokoje i napięcia; czasem wiązało się z przejawami zarozumiałości  i nieumiarkowania z jednej strony oraz licznymi uprzedzeniami i zastrzeżeniami z drugiej. Ten okres poddał ruchy próbie wierności i pozwolił ocenić autentyczność ich charyzmatów. Dzisiaj otwiera się przed wami nowy etap: etap kościelnej dojrzałości." (Jan Paweł II, Przemówienie do przedstawicieli ruchów kościelnych, 30 maja 1998 r.).

III.
II Kongres Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich - Jubileuszem Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich w Polsce


W roku bieżącym z inicjatywy Ogólnopolskiej Rady Ruchów Katolickich odbędzie się w Warszawie 24 i 25 listopada II Ogólnopolski Kongres Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich. Poprzedziły go Diecezjalne Kongresy Ruchów i Stowarzyszeń, które odbyły się między majem 1998 r. a marcem 1999 r. niemal we wszystkich diecezjach w Polsce. Uczestniczyło w nich ponad 150 tysięcy animatorów ruchów i stowarzyszeń. Przyczyniły się one do rozwoju i większej współpracy między ruchami w środowiskach lokalnych oraz zaowocowały utworzeniem i rozwojem Diecezjalnych Rad Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich.
Aktualnie, poza przygotowaniami do II Kongresu, w poszczególnych ruchach i stowarzyszeniach są podejmowane działania zmierzające do takiego przeżycia Wielkiego Jubileuszu, aby był on czasem odnowy wewnętrznej członków ruchów oraz zdynamizowaniem ewangelizacji i apostolstwa prowadzonych przez ruchy i stowarzyszenia. W Wigilię Zesłania Ducha Świętego roku 2000 odbyły się diecezjalne obchody Wielkiego Jubileuszu.
Prace II Kongresu powinny wytyczyć kierunki apostolstwa i ewangelizacji ruchów i stowarzyszeń na początek III tysiąclecia chrześcijaństwa, uwzględniając dynamikę rozwoju tego nurtu życia Kościoła w Polsce, jakim są ruchy i stowarzyszenia oraz nowe wyzwania jakie stoją przed laikatem w Polsce.

Por.: A. Petrowa-Wasilewicz Leksykon Ruchów i Stowarzyszeń w Kościele, Warszawa 2000

Źródło: Pr. zbiorowa pod red A. Schulza: Apostołowie nowego tysiąclecia. O roli i zadaniach ruchów w Kościele i społeczeństwie, Warszawa 2000

List KEP w sprawach społecznych

O ŁAD SPOŁECZNY DLA WSPÓLNEGO DOBRA
LIST SPOŁECZNY EPISKOPATU POLSKI

Społeczna misja Kościoła – Spory społeczno-polityczne i konieczność ich przezwyciężenia – Doświadczenie solidarności – Potrzeba nawrócenia i dialogu – Refleksja nad językiem – Istota polityki – Fundamenty ładu społecznego – Ład instytucjonalny państwa – Mądrościowy wymiar polityki – Wezwanie do modlitwy i zaangażowania

Więcej…

Dokument Końcowy Synodu Biskupów

 „Młodzi, wiara i rozeznawanie powołania”

Wprowadzenie

Wydarzenie synodalne, które przeżyliśmy

1. „Wyleję Ducha mojego na wszelkie ciało, i będą prorokowali synowie wasi i córki wasze, młodzieńcy wasi widzenia mieć będą, a starcy – sny” (Dz 2,17, por. Jl 3, 1). Oto, czego doświadczyliśmy podczas tego Synodu, podążając razem i słuchając głosu Ducha Świętego. Zadziwił nas On bogactwem swoich darów, napełnił swoją odwagą i mocą, by przynieść światu nadzieję.

Więcej…

Konferencja Episkopatu Polski

Wytyczne pastoralne do adhortacji
Amoris Laetitia

Wstęp

Sakrament małżeństwa oraz bliższe i bezpośrednie przygotowanie do tej formy wspólnotowego życia były zawsze i nadal pozostają w centrum działań pasterzy Kościoła. Dlatego z należną uwagą i staraniem przyjmujemy posynodalną adhortację apostolską papieża Franciszka Amoris laetitia, która jest wyrazem jego zatroskania o zdrową kondycję miłości małżeńskiej w rodzinie.

Więcej…