Prowadzeni przez Ducha Świętego. 

Refleksja o ruchach w związku z 30-leciem działalności ORRK

I. Wprowadzenie

W 1949 roku działalność ruchów, stowarzyszeń katolickich została praktycznie zlikwidowana przez władze komunistyczne i działalność UB. Częściowo była kontynuowana w podziemiu w formie różnorodnych duszpasterstw studentów, młodzieży, ale nie było swobody zrzeszania się w Polsce. Pionierem odrodzenia ruchów w Polsce, w czasach komuny, stał się ruch Światło - Życie prowadzony przez Sługę Bożego ks. Franciszka Blachnickiego.

W latach 70-tych i 80-tych pojawiły się w polskim Kościele nowe ruchy międzynarodowe. Ze swej strony ruchy te musiały się odnaleźć w doświadczeniu polskiego Kościoła. Pełna swoboda w działalności apostolskiej i organizacyjnej ruchów nastąpiła dopiero w 1990 roku, po zmianach ustrojowych. To była olbrzymia praca zmierzająca do tego, aby Kościół zaakceptował „nową” rzeczywistość jaką stały się ruchy a ruchy musiały na nowo odnaleźć swoje miejsce w Kościele już bardziej oficjalnie, podejmując wysiłek opracowania statutów itp.

Jednocześnie ruchy musiały się odnaleźć w państwie demokratycznym, posiadając wolność stowarzyszania się jako katolickie organizacje pozarządowe. Ruchy odkrywały nowe formy współpracy z samorządami i władzami państwowymi, rozwijały różne formy wolontariatu na poziomie krajowym oraz światowym.

Cały ten proces odkrywania nowej roli ruchów opisał Ojciec św. Jan Paweł II w orędziu na pierwszy Kongres Ruchów w Polsce, który odbył się w czerwcu 1994 r.:

„Kongres Wasz ma szczególną wymowę. Po latach, kiedy ludzie wierzący w Polsce byli pozbawieni prawa do posiadania własnych organizacji, kiedy trzeba było działać w ukryciu, narażając się nierzadko na szykany i represje ze strony państwa ateistycznego, nadszedł tak długo oczekiwany czas wolności stowarzyszeń. Otwarło się dla Kościoła bardzo ważne i nowe poniekąd pole działania. Trzeba w tej dziedzinie nadrabiać wiele zaległości, trzeba się wiele uczyć i zdobywać nowe doświadczenia, a dotyczy to nie tylko świeckich, ale także duszpasterzy.
Dlatego napawa mnie radością rozkwit ruchów i stowarzyszeń katolickich w mojej Ojczyźnie, i to zarówno tych o charakterze międzynarodowym, ogólnokościelnym, jak i tych rodzimych, wyrosłych na gruncie naszych polskich doświadczeń i jakże bogatych tradycji religijnych. Wasz Kongres najlepiej świadczy o tym, że jest Was w Polsce wielu, a pomimo tej wielości i różnorodności, stanowicie jedno we wspólnocie Waszych Kościołów diecezjalnych i parafii, zgodnie ze słowami Apostoła: „Różne są dary łaski, lecz ten sam Duch; różne są też rodzaje posługiwania, ale jeden Pan; różne są wreszcie działania, lecz ten sam Bóg, sprawca wszystkiego we wszystkich” (1 Kor 12, 4-6)”.

W latach 70-tych, 80-tych ruchy w Polsce korzystały z pomocy ruchów działających w Europie Zachodniej, było to wsparcie formacyjne, duszpasterskie i materialne. Natomiast po roku 1990 przedstawiciele polskich ruchów zaczęli dzielić się doświadczeniem odnowy jaką niosą z braćmi w krajach powstałych po dawnym ZSRR, oraz w tzw. bloku wschodnim Europy. Zaczęli tam zakładać filie ruchów, ewangelizować, podejmować różnorodne formy apostolstwa.

Z czasem członkowie polskich ruchów w latach 90-tych zaczęli być zapraszani do podejmowania odpowiedzialności za ruchy na poziomie europejskim i światowym.

 

II. Rola ruchów w życiu Kościoła i świata

O ruchach w adhortacji Chrisitifideles Laici

Komunia kościelna, obecna i twórcza w działaniu poszczególnych osób, swój specyficzny wyraz znajduje w zrzeszonej działalności katolików świeckich, czyli takiej, w której solidarnie i w sposób odpowiedzialny uczestniczą oni w życiu i misji Kościoła.

W czasach najnowszych zjawisko zrzeszania się katolików świeckich ożywiło się i przybrało charakter szczególnie zróżnicowany. Jeśli bowiem zrzeszanie się wiernych zawsze było zjawiskiem w jakiś sposób obecnym w historii Kościoła, o czym świadczą po dziś dzień rozmaite bractwa, trzecie zakony i stowarzyszenia, to niezwykłe ożywienie w tej dziedzinie nastąpiło w czasach najnowszych, kiedy to powstały i rozszerzyły się liczne i bardzo zróżnicowane formy zrzeszeń: stowarzyszenia, grupy, wspólnoty i ruchy. Możemy wręcz mówić o nowej epoce zrzeszeń katolików świeckich. Istotnie, „obok zrzeszeń tradycyjnych, a niekiedy wprost z ich korzeni wyrosły nowe ruchy i stowarzyszenia, o specyficznym charakterze i celach: wielkie jest bowiem bogactwo i wielorakie zasoby, którymi Duch Święty ożywia Kościół; wielkie też są zdolności organizacyjne i wspaniałomyślność laikatu”.

Zrzeszenia laikatu często znacznie się między sobą różnią pod względem organizacji, linii i metod wychowawczych oraz pola działania. Istnieje wszelako wśród nich powszechna i głęboka zbieżność celu, który je ożywia i jest to odpowiedzialne uczestnictwo w misji Kościoła głoszącego Ewangelię Chrystusa jako źródło ludzkiej nadziei i odnowy społecznej.

Zrzeszanie się świeckich w celu realizowania zadań duchowych i apostolskich posiada wiele motywów i jest odpowiedzią na wiele zapotrzebowań. Wyraża się w tym bowiem społeczna natura człowieka oraz realizuje potrzeba poszerzenia zakresu i skuteczności jego działań. W rzeczywistości wpływ „kulturowy”, będąc źródłem i bodźcem, ale także owocem i znakiem wszelkich innych przemian w środowisku i społeczeństwie, może zaistnieć tylko dzięki działaniu nie tyle jednostek, co „podmiotu społecznego”, to jest jakiejś grupy, wspólnoty, zrzeszenia bądź ruchu. Znajduje to szczególne potwierdzenie w obrębie społeczeństwa pluralistycznego i rozczłonkowanego — z jakim stykamy się obecnie na całym świecie — oraz w sytuacjach szczególnie złożonych i trudnych. Z drugiej strony, rozmaite formy zrzeszonej działalności świeckich, właśnie w świecie zsekularyzowanym, stanowią wyjątkowo cenną pomoc dla wielu ludzi w prowadzeniu chrześcijańskiego życia zgodnego z wymaganiami Ewangelii oraz w zaangażowaniu misyjnym i apostolskim.

Ale poza tym wszystkim istnieje też głęboka racja natury teologicznej, która uzasadnia i implikuje zrzeszanie się świeckich: przyczyna eklezjologiczna, wyraźnie uznana przez Sobór Watykański II, widzący w apostolstwie zespołowym „znak wspólnoty i jedności Kościoła w Chrystusie”.

Jest to „znak”, który winien się ujawniać poprzez „komunię”, zarówno w stosunkach wewnętrznych, jak i zewnętrznych różnego rodzaju zrzeszeń, w szerszym kontekście chrześcijańskiej wspólnoty. Ta właśnie racja eklezjologiczna z jednej strony tłumaczy przysługujące świeckim „prawo” do zrzeszania się, z drugiej zaś wskazuje na potrzebę „kryteriów” rozstrzygających o kościelnej autentyczności danych zrzeszeń.

Sprawą pierwszej wagi jest uznanie wolności zrzeszania się świeckich w Kościele. Wolność ta jest autentycznym prawem, które nie jest jakiegoś rodzaju „ustępstwem” ze strony władzy, ale wywodzi się z Chrztu, jako z sakramentu, który wzywa świeckich do aktywnego udziału w komunii i w misji Kościoła. Sobór mówi o tym bardzo wyraźnie: „Zachowując należyty stosunek do władz kościelnych, mają świeccy prawo zakładać stowarzyszenia, kierować nimi i wstępować do już istniejących”. Prawo to zapewnione jest również w przepisach nowego Kodeksu: „Wierni mają prawo swobodnego zakładania stowarzyszeń i kierowania nimi dla celów miłości lub pobożności albo dla ożywienia chrześcijańskiego powołania w świecie, a także odbywania zebrań dla wspólnego osiągnięcia tych celów”.

Jest to zatem wolność uznana i zagwarantowana przez władze kościelne i można z niej korzystać zawsze i tylko w komunii Kościoła. Dlatego prawo świeckich do zrzeszania się pozostaje w istotnym odniesieniu do życia komunii i do misji samego Kościoła (29 ChL).

 

Co wnoszą ruchy w życie Kościoła?

Kardynał J. Ratzinger, późniejszy papież Benedykt XVI, na pierwszym Światowym Kongresie Ruchów Kościelnych w 1998 roku w Rzymie w następujący sposób określił rolę ruchów, małych wspólnot w Kościele:

"Jeśli spojrzeć na historię Kościoła jako całość, widać jasno, że z jednej strony model Kościoła lokalnego, wyraźnie naznaczony posługą biskupią, stanowi strukturę nośną, trwającą poprzez wieki; lecz jest ona również nieprzerwanie poruszana falami ruchów, które nieustannie:

- dowartościowują uniwersalistyczny aspekt posłannictwa apostolskiego

 - i radykalizm Ewangelii 

i dzięki temu właśnie są w stanie zapewnić Kościołowi lokalnemu żywotność i duchową prawdziwość".

Małe wspólnoty i grupy chrześcijan, które bardziej radykalnie podejmują przesłanie Ewangelii, które trudzą się, aby Dobrą Nowinę i doświadczenia pierwszych wspólnot chrześcijańskich wcielać bardzo konkretnie i praktycznie w życie, są w parafii, diecezji i społeczeństwie żywymi ogniskami. To w nich przez apostolstwo i wysiłek, aby świadectwo wiary było autentyczne, przez formację, jaka w nich jest podejmowana, dojrzewa ogień wiary i miłości.

Wspólnoty te nieustannie mobilizują swoich członków i sympatyków do dalszej drogi z Panem, do tego, aby żyć w jedności z Nim w świecie i dzielić się ogniem wiary i miłości z resztą wspólnoty Kościoła. Nawet, jeśli zakładamy, że dojrzewanie w jedności z Bogiem i tak musi się dokonywać w sercu indywidualnego człowieka, to bez wsparcia właściwego środowiska duchowego we współczesnym świecie będzie mu bardzo trudno w tym wzrastać.

Bogactwo formacji indywidualnej i wspólnotowej proponowane dla świeckich i duchownych jest przeogromna. W materiale opracowującym formację proponowaną w ruchach możemy zobaczyć zarówno kierunki formacji, jak i środki jakie są proponowane, aby następował wzrost w świętości. Opracowanie to możemy znaleźć w Serwis ORRK nr 81 ze stycznia 2017 roku.

 

A już zupełnie trudno sobie wyobrazić dokonywanie zmian społecznych, kulturowych indywidualnie - bez grupy, wspólnoty apostolskiej. Aby oddziaływać na społeczności, potrzeba nie tylko indywidualnych liderów, ale całych społeczności, które te zmiany wprowadzają w życie. Nie da się dzisiaj realizować różnych złożonych programów apostolskich bez grupy osób zapalonych do ich realizacji.

Uniwersalizm, bogactwo apostolstwa Kościoła jest przeogromne i nie da się je sprowadzić do tego co ksiądz robi, lub zazwyczaj myśli o apostolstwie. To właśnie świeccy w swoim życiu realizują bardzo różnorodne działania apostolskie ogarniające praktycznie wszystkie dziedziny ludzkiego życia.

Wśród podstawowych obszarów zaangażowań apostolskich członków ruchów w Polsce są:

Rodzina, Ochrona życia, Praca, Ewangelizacja, Apostolstwo poprzez formację, Praca na rzecz rozwoju Kościoła lokalnego, Apostolstwo modlitewne, Zaangażowanie na rzecz ubogich, Uchodźcy oraz imigranci, Młodzież i dzieci, Praca z osobami starszymi, Praca na rzecz chorych,  Ekologia, Kultura, Środki społecznego przekazu, Gospodarka, Polityka,  Ekumenizm, Apostolstwo poza granicami Polski, Rozwój mojego ruchu oraz współpracy pomiędzy ruchami.

Szczegółowe opracowanie działań apostolskich w wymienionych obszarach przedstawiono w: Serwis ORRK nr 108 z czerwca 2019 r.

 

III. Zaangażowanie społeczne członków ruchów

Katolickie ruchy i stowarzyszenia są szkołami rozwoju wolontariatu w Polsce

Pod pojęciem „wolontariat” dziś rozumie się nieodpłatną, dobrowolnie wykonywaną pracę. W języku łacińskim voluntarius oznacza dobrowolny i stanowi to o istocie pracy wolontariusza.

Kiedy patrzymy na historię rozwoju wolontariatu to widzimy, że ruchy, bractwa, stowarzyszenia katolickie w Polsce, przez wieki, były szkołami, które uczyły wolontariatu. Wolontariat nie pojawił się w ostatnich kilkudziesięciu latach, kiedy świeckie instytucje zaczęły z niego korzystać, kiedy pojawiało się prawo o wolontariacie. Przez wieki ruchy były szkołami uczącymi bezinteresownie posługiwać ludziom potrzebującym. Nie nazywano tego wolontariatem, ale posługą, służbą, apostolstwem itp., ale istotą tej posługi była jej bezinteresowność.

Współcześnie również ruchy, stowarzyszenia katolickie są takimi szkołami uczącymi bezinteresownego zaangażowania na rzecz drugiego człowieka lub dobra wspólnego. Możemy mówić o wolontariacie formalnym i nieformalnym. Dziś polskie ruchy rozwijają go zarówno w Polsce, jak i wysyłają wolontariuszy do wielu krajów na całym świecie.

Ruchy nie tylko posyłają, ale służą formacją wolontariuszy, są dla nich zapleczem, tak aby ich posługa rozwijała się i od strony duchowej, moralnej, jak i od strony merytorycznej, profesjonalnej.

 

Katolickie ruchy i stowarzyszenia pionierami rozwoju organizacji pozarządowych w Polsce

"W historii życia naszego Narodu bardzo ważną rolę odgrywały różne formy zrzeszania się ludzi, takie jak ruchy, bractwa, towarzystwa i stowarzyszenia. Stawały się one autentycznymi szkołami patriotyzmu, uczącymi aktywnego uczestniczenia w życiu publicznym. Opierając się na chrześcijańskim świecie wartości niosły różnorodną pomoc ludziom doświadczającym nędzy materialnej i duchowej.

Znaczenie tych organizacji było szczególnie wyraźne w okresie niewoli i rozbiorów, kiedy Polska pozbawiona była swojej państwowości. Ważną rolę odegrały one w czasie odzyskiwania niepodległości. To z nich wywodzili się ludzie, którzy wychowani na patriotów i społeczników, stawali się animatorami odbudowy kraju i tworzyli tkankę autentycznego życia społecznego, publicznego.

Okres komunizmu zniszczył większość pozarządowych inicjatyw życia społecznego w Polsce, paraliżując samoorganizowanie się społeczeństwa" (Jerzy Buzek, premier RP, 9 maja 1998 r.).

Katolickie ruchy, stowarzyszenia i bractwa są w Polsce pionierami rozwoju wszelkich organizacji pozarządowych. Od czasów, kiedy życie społeczne nie było jeszcze tak rozbudowane jak dziś i nie posiadało jasnych struktur podziału władzy oraz troski o obywatela, działały grupy, wspólnoty, bractwa, które spełniały funkcję, którą dziś określamy służbą organizacji pozarządowych. Dynamiczny rozwój ruchów, bractw, towarzystw już w średniowieczu znacznie przyczynił się do wypełnienia luki, jaka wówczas występowała w sferze samoorganizowania się ludzi celem udzielania pomocy społecznej, edukacji i kształtowania kultury. W Ogólnopolskiej Radzie Ruchów Katolickich są ruchy, które rozpoczynały swoją działalność społeczną w Polsce już w XIII-XVI wieku, takie jak np. Franciszkański Zakon Świeckich, czy Sodalicje Mariańskie.

Po II wojnie światowej system komunistyczny w Polsce niszczył w sposób systematyczny działalność organizacji pozarządowych. Zdelegalizował większość katolickich organizacji pozarządowych, które działały przed wojną, a powstające w tym okresie ruchy i stowarzyszenia były prześladowane. Po roku 1989 praca i działalność niezależnych katolickich organizacji pozarządowych była marginalizowana na rzecz organizacji powiązanych z poszczególnymi partiami politycznymi.

Reforma samorządowa z 1998 roku wprowadziła nowe możliwości współpracy z organizacjami pozarządowymi, w tym katolickimi. Dziś trudno sobie wyobrazić rozwój demokracji w jakimkolwiek kraju o ukształtowanej kulturze politycznej, bez współpracy z organizacjami pozarządowymi.

 

Przykłady różnych form zaangażowania społecznego

Mimo, że ruchy są generalnie ukierunkowane na rozwój duchowy, intelektualny, to jednak w znaczący sposób przyczyniają się do edukacji społecznej. Ukazały to między innymi badania statystyczno-socjologiczne Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego SAC oraz Głównego Urzędu Statystycznego zaprezentowane na Uniwersytecie Kard. St. Wyszyńskiego w Warszawie 12 maja 2010 r.

Ogólnie można powiedzieć, że ruchy i stowarzyszenia katolickie, na tle świeckich organizacji pozarządowych, nie wypadły źle. Członkowie ruchów i stowarzyszeń katolickich są bardziej aktywni społecznie i dysponują większym kapitałem społecznym, niż członkowie świeckich organizacji pozarządowych zajmujący się wyłącznie sprawami społecznymi.

Również kiedy patrzymy na konkretne zaangażowanie społeczne, polityczne i gospodarcze członków ruchów i stowarzyszeń katolickich to możemy zauważyć, że odegrały one znaczącą rolę w ostatnich 30 latach w Polsce.

- W utworzeniu pierwszego rządu po 1989 roku z premierem Tadeuszem Mazowieckim na czele bardzo aktywni byli członkowie KIK-u, ale pomagali im też członkowie z innych ruchów i stowarzyszeń.

- Przez ostatnie 30 lat wielu ministrów i osób niższego szczebla we władzach państwowych uzyskało formację w ruchach i stowarzyszenia katolickich. Nie będziemy wymienić nazwisk ponieważ działają oni w życiu politycznym w imieniu własnym a nie ruchów i stowarzyszeń. To, co jest ważne to fakty, że członkowie ruchów angażują się w różne ugrupowania polityczne.

- Ważnym wydarzeniem w działalności ORRK było zorganizowanie spotkania w Kancelarii Premiera RP Jerzego Buzka, poświęcone współpracy organizacji katolickich ze strukturami Rządu RP oraz nowych samorządów w dziedzinie polityki prorodzinnej, edukacji, opieki społecznej i wdrażania reformy ustrojowej państwa. Do Kancelarii Premiera przybyły reprezentacje 140 ruchów i stowarzyszeń katolickich z całej Polski, ze strony rządu poza Premierem obecnych było wielu ministrów oraz ich zastępców. Spotkanie to odbyło się 14 września 1998 r.

- Warto wspomnieć o bardzo aktywnym udziale członków ruchów i stowarzyszeń katolickich we władzach samorządowych na różnych szczeblach.

- Wielu też posłów, aktywnych przez te 30 lat, uzyskało formację duchową i po części społeczną w ruchach i stowarzyszeniach katolickich (przy czym nie upubliczniają swojej przynależności ruchowej, gdyż działają we własnym imieniu). Oficjalnie działa np. Parlamentarny Zespół Członków i Sympatyków Ruchu Światło-Życie, Akcji Katolickiej oraz Stowarzyszenia Rodzin Katolickich, który skupia ponad 50 posłów i senatorów.

- Można by wyliczać wiele naszych aktywności społecznych członków ruchów, ale najważniejsza jest oddolna troska o dobro wspólne, uczenie zaangażowania społecznego dzień po dniu i w tej dziedzinie ruchy są bardzo aktywne, dlatego  określane są przez socjologów jako te społeczności, które dysponują większym kapitałem społecznym niż członkowie świeckich organizacji pozarządowych zajmujący się sprawami społecznymi.

 

IV. Rozwój dojrzałości ruchów

Jan Paweł II pomógł ruchom w ich rozwoju.

Rzeczywistość ruchów katolickich za pontyfikatu Jana Pawła II doszła do wielkiego rozkwitu – był to owoc Soboru, ale przed wszystkim owoc działania Ducha Świętego, który zaskoczył Kościół. Nowość, dynamizm ruchów, burzył „święty spokój” życia Kościoła lokalnego, czy parafialnego. Zaczęło to budzić niepokój wśród pasterzy, część poczuła się nawet zagrożona tym zjawiskiem.

Miejscem, gdzie te różne obawy, ale i nadzieje, jakie budził nowy dynamizm ruchów doszły do głosu był Synod Biskupów w 1987 roku zatytułowany: „Powołanie i misja osób świeckich”. Synod ten podjął w sposób pogłębiony dwa zagadnienia: rolę świeckich oraz ruchów katolickich w Kościele i świecie. Dyskusja podczas Synodu ukazała, że nie ma jednomyślności wśród pasterzy szczególnie, jeśli chodzi o widzenie ruchów w Kościele. Rodziło się pytanie: czy są tylko pomocą duszpasterską, dodatkowym duszpasterstwem, czy też znakiem Ducha Świętego w misji Kościoła współczesnego, nową rzeczywistością w Kościele. Część pasterzy chciała całkowicie podporządkować ruchy diecezji i celom duszpasterskim, jakie ona wyznacza. Nie doceniali oni tego, że ruchy są rzeczywistością eklezjalną, która obok zakonów jest bardzo ważnym elementem ożywiania Kościołów lokalnych oraz Kościoła powszechnego.

Jan Paweł II mocno wsparł ruchy ukazując im jednak ich właściwe miejsce w Kościele oraz potrzebę dojrzewania do właściwej współpracy z pasterzami. W Liście apostolskim «Novo millennio ineunte», ogłoszonym na zakończenie Jubileuszu Roku 2000, napisał, że dla komunii kościelnej bardzo ważne jest „popieranie różnych form zrzeszania się, zarówno tradycyjnych, jak i nowszych ruchów kościelnych, ponieważ nadają one Kościołowi żywotność, która jest darem Bożym i przejawem prawdziwej 'wiosny Ducha'. Jest oczywiście konieczne, aby stowarzyszenia i ruchy, zarówno w Kościele powszechnym, jak w Kościołach partykularnych, działały w pełnej harmonii ze wspólnotą kościelną i okazywały posłuszeństwo miarodajnym wskazaniom pasterzy” (n. 46).

Działalność Jana Pawła II szła w dwóch zasadniczych kierunkach: z jednej strony pomoc w otwarciu się duchownych na nowo powstające ruchy – bo ich nieufność wobec tej rzeczywistości była nieraz bardzo duża, a z drugiej pomoc ruchom, ich liderom, aby ten nowy powiew Ducha Świętego znalazł właściwe miejsce we wspólnocie Kościoła. Jan Paweł II przez swoją troskę o ruchy stał się faktycznym ich Przyjacielem. Liderzy ruchów lgnęli do Niego, mogli na niego zawsze liczyć, chętnie się z nimi spotykał i ich wysłuchiwał. Ale ukazywał im też błędy i niedojrzałe postawy w ich działalności. Z tych spotkań zrodziło się wiele pięknych inicjatyw w Kościele.

Dla nas w Polsce bardzo ważne było przesłanie JP II na I Kongres Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich w roku 1994. Z jednej strony wsparł nasze działania na rzecz rozwoju ruchów w polskim Kościele, a z drugiej wyraźnie wskazał pasterzom naszego Kościoła, że ruchy winny być przyjęte z miłością, bo są szansą na jego odnowę.

A do Pasterzy tak mówił w tym orędziu: „Cieszy mnie udział w tym Kongresie także Księży Biskupów. Zadaniem Pasterzy Kościoła jest życzliwe zainteresowanie, zachęta, pobudzanie inicjatywy, a także stwarzanie dogodnych warunków, aby ruchy i stowarzyszenia katolików świeckich mogły się pomyślnie rozwijać. Ale nie mniej ważnym zadaniem Biskupów jest także roztropne czuwanie, kierowanie ich rozwojem, obiektywna ocena i weryfikacja ich programów oraz działania, według słów św. Pawła: „Ducha nie gaście (...) Wszystko badajcie, a co szlachetne - zachowujcie!” (1 Tes 5, 19-21)”.

Podczas Kongresu, po wysłuchaniu Orędzia Jana Pawła II podszedł do mnie jeden z biskupów i powiedział mi, że po takich słowach i takim widzeniu roli ruchów przez Ojca św. wiele się zmieni w nastawieniu biskupów polskich do ruchów.

Zwieńczeniem drogi dojrzewania ruchów stał się I Światowy Kongres Ruchów Kościelnych i Nowych Wspólnot w Rzymie w 1998 roku. Jan Paweł II tak wtedy mówił o ruchach: „Nowe ruchy powstawały i rozwijały się w życiu Kościoła jako element nowy i niespodziewany, a czasem nawet naruszający dotychczasową równowagę. Rodziło to wątpliwości, niepokoje i napięcia; czasem wiązało się z przejawami zarozumiałości i nieumiarkowania z jednej strony oraz licznymi uprzedzeniami i zastrzeżeniami z drugiej. Ten okres poddał ruchy próbie wierności i pozwolił ocenić autentyczność ich charyzmatów. Dzisiaj otwiera się przed wami nowy etap: etap kościelnej dojrzałości. Nie znaczy to, że wszystkie problemy zostały rozwiązane. Jest to raczej pewne wyzwanie. Droga, którą trzeba przejść. Kościół oczekuje od was "dojrzałych" owoców jedności i działania”.

Trzeba też powiedzieć, że ważnym wkładem w dyskusję na temat miejsca ruchów w Kościele był głos kard. Ratzingera, który na I Światowym Kongresie tak mówił: „Obydwie strony winny uczyć się wzajemnie od siebie podatności na oczyszczenie, nawzajem się znosić oraz szukać drogi do takich zachowań, jakie zaleca Paweł w Hymnie o miłości (por. 1 Kor 13,4-7).

Do ruchów trzeba więc skierować wezwanie: nawet jeśli na swej drodze znalazły pełnię wiary i dzielą się nią z innymi, są darem danym całemu Kościołowi oraz winny się poddawać wymogom wynikającym ze wspólnego dobra, aby dochowały wierności temu, co dla nich jest istotne.

Trzeba jednak również powiedzieć jasno Kościołom lokalnym oraz biskupom, że nie wolno im rościć sobie prawa do jakiegoś absolutnego uniformizmu w organizacji i programowaniu duszpasterskim. Ich plany duszpasterskie nie mogą urastać do rangi dzieł, których tylko Duch Święty może dokonywać: czysto ludzkie programy mogą bowiem spowodować, że Kościoły staną się nieprzenikalne dla Ducha Bożego, którego mocą żyją.

Nie wolno utrzymywać, że wszystko winno być włączone w jakąś ujednoliconą organizację: lepiej uszczuplać organizację, a zostawiać więcej miejsca Duchowi Świętemu! Nade wszystko nie wolno głosić takiego pojęcia komunii, w której najwyższą wartością duszpasterską miałoby być unikanie konfliktów. Wiara jest zawsze również mieczem i może wymagać konfliktu z racji ukochania prawdy i miłości (por. Mt 10,34). Taka wizja jedności kościelnej, w której konflikty zostałyby a priori zlikwidowane jako polaryzacja, a wewnętrzny pokój byłby osiągany za cenę rezygnacji z integralności świadectwa, bardzo szybko okazałaby się iluzoryczna” (Kard. J. Ratzinger, I Światowy Kongres Ruchów i Nowych Wspólnot, 1998 r.).

 

Jak rozeznawać charyzmaty ruchów?

Zarówno starsze ruchy co jakiś czas winny się przyglądać, czy ich działalność jest w duchu tego, co proponuje Kościół, jak również wspólnoty, grupy, ruchy nowe winny rozeznawać, jak wygląda ich charyzmat i co mogą wnieść w życie Kościoła i świata.

Charyzmaty, choć są udzielane pojedynczym osobom, to jednak stają się często zaczynem wspólnoty. „Dary charyzmatyczne w ich praktykowaniu mogą rodzić bliskość, pokrewieństwo i więzi duchowe, poprzez które w bogactwie charyzmatu - poczynając od osoby założyciela - mogą uczestniczyć i które mogą pogłębiać inni, tworząc w ten sposób prawdziwe rodziny duchowe. Zrzeszenia kościelne w swych rozmaitych formach ukazują się zatem jako dzielenie darów charyzmatycznych. Ruchy kościelne i nowe wspólnoty ukazują, jak pewien określony charyzmat oryginalny może skupiać wokół siebie wiernych i pomagać im w pełnym przeżywaniu swojego powołania chrześcijańskiego i swego stanu życia w służbie misji kościelnej” - czytamy w liście „Iuvenescit Ecclesia”.

Charyzmatom i powstającym często wokół nich nowym wspólnotom powinni towarzyszyć pasterze Kościoła. Ich obowiązkiem jest weryfikacja autentyczności daru. Przy czym władze kościelne powinny być świadome „rzeczywistej nieprzewidywalności charyzmatów wzbudzanych przez Ducha Świętego”. Dokument podaje listę kryteriów rozeznawania darów charyzmatycznych. To jego najbardziej praktyczna część.

W latach 90-tych w ramach pracy ORRK uwzględnialiśmy „kryteria charakteru kościelnego” zawarte w adhortacji Jana Pawła II „Christifideles Laici” nr 30. Obecnie stosujemy kryteria rozeznania darów charyzmatycznych wymienionych w Liście Kongregacji Nauki Wiary do biskupów Kościoła katolickiego „Iuvenescit Ecclesia” O relacji między darami hierarchicznymi a charyzmatycznymi dla życia i misji Kościoła (14 czerwca 2016) pkt 18.

 

A. Kryteria charakteru kościelnego zrzeszeń laikatu
w adhortacji Chrisitifideles Laici

Konieczność istnienia wyraźnych i ścisłych kryteriów oceny i uznania zrzeszeń laikatu, określanych także jako „kryteria charakteru kościelnego”, rozumiana jest zawsze w perspektywie dobra komunii i misji Kościoła, a więc nie należy w niej widzieć ograniczenia wolności zrzeszania się.

Należy przyjąć następujące podstawowe kryteria określenia charakteru każdego bez wyjątku zrzeszenia osób świeckich w Kościele:

- Stawianie na pierwszym miejscu powołania każdego chrześcijanina do świętości, które objawia się „w owocach łaski, które Duch rodzi w wiernych” i polega na dążeniu do osiągnięcia pełni chrześcijańskiego życia i doskonałości miłości.

W myśl tej zasady wszystkie bez wyjątku zrzeszenia laikatu starają się coraz bardziej spełniać w Kościele rolę narzędzia świętości oraz „akcentują i wysuwają na pierwsze miejsce u swych członków ściślejszą łączność między życiem praktycznym a wiarą”.

- Odpowiedzialność w wyznawaniu wiary katolickiej, wyrażająca się w tym, że przyjęcie i przepowiadanie prawdy o Chrystusie, Kościele i człowieku odbywa się zgodnie z jej autentyczną interpretacją Nauczycielskiego Urzędu Kościoła. Każde więc stowarzyszenie skupiające ludzi świeckich winno być miejscem głoszenia wiary, przybliżania do wiary i wychowywania w wierze, zawsze z zachowaniem jej pełnej treści.

- Świadectwo trwałej i autentycznej komunii znajdujące wyraz w synowskim odniesieniu do papieża, który jest trwałym i widzialnym źródłem jedności Kościoła powszechnego i do biskupa, będącego „widzialnym źródłem i fundamentem jedności Kościoła partykularnego”, przy zachowaniu „wzajemnego szacunku i sprawnej koordynacji wszystkich form apostolstwa w Kościele”.

Łączność z papieżem i z biskupem winna się wyrażać w lojalnej gotowości do przyjmowania ich nauki i pasterskich zaleceń. Ponadto, w myśl zasad kościelnej komunii należy uznać w Kościele słuszną wielość form stowarzyszeń laikatu, troszcząc się równocześnie o to, by ożywiała je zawsze gotowość do wzajemnej współpracy.

- Zgodność z apostolskim celem Kościoła i udział w jego realizacji, czyli w ewangelizacji i uświęcaniu ludzi oraz urabianiu na modłę chrześcijańską ich sumienia, by w ten sposób przepoić duchem ewangelicznym różne społeczności i środowiska. Wymaga to, by zrzeszenia laikatu, wszystkie razem i każde z osobna, pogłębiały swoje zaangażowanie misyjne stając się w coraz większym stopniu podmiotem nowej ewangelizacji.

- Zaangażowana obecność w ludzkiej społeczności, będąca zawsze — w świetle społecznej nauki Kościoła — służbą na rzecz pełnej godności człowieka.

Znaczy to, że zrzeszenia świeckich wnosząc do społeczeństwa żywe świadectwo uczestnictwa i solidarności, sprzyjają umacnianiu w nim zasad sprawiedliwości i braterstwa.

Przedstawione tu podstawowe kryteria weryfikują się przez konkretne rezultaty towarzyszące życiu i działalności rozmaitych stowarzyszeń ludzi świeckich, jak na przykład ożywienie umiłowania modlitwy, kontemplacji, życia liturgicznego i sakramentalnego; działalność na rzecz wzrostu powołań do chrześcijańskiego małżeństwa, do sakramentalnego kapłaństwa i do życia konsekrowanego; gotowość uczestniczenia w przedsięwzięciach i działaniach Kościoła zarówno na szczeblu lokalnym, jak krajowym i międzynarodowym; zaangażowanie w dziedzinie katechezy i pedagogiczne umiejętności w wychowywaniu chrześcijan; pobudzenie do chrześcijańskiej obecności w różnych środowiskach społecznych i udział w organizowaniu i animacji dzieł charytatywnych, kulturalnych i duchowych; duch wyrzeczenia i powrót do ewangelicznego ubóstwa, jako do źródła wspaniałomyślnej miłości wszystkich ludzi; nawrócenie na drogę chrześcijańskiego życia lub powrót do wspólnoty ochrzczonych tych, którzy niegdyś „odeszli” (ChL 30).

 

B. Kryteria rozeznania darów charyzmatycznych wymienione w Liście Kongregacji Nauki Wiary do biskupów Kościoła katolickiego „Iuvenescit Ecclesia”  O relacji między darami hierarchicznymi a charyzmatycznymi dla życia i misji Kościoła

Jakie są zatem oznaki autentyczności darów charyzmatycznych?

a) Prymat powołania każdego chrześcijanina do świętości. Wszelka rzeczywistość, rodząca się z uczestnictwa w prawdziwym charyzmacie, zawsze powinna być narzędziem służącym świętości w Kościele, a zatem pomnażaniu miłości i prawdziwemu dążeniu do doskonałości miłości.

b) Zaangażowanie w misyjne głoszenie Ewangelii. Prawdziwe charyzmaty są to «dary Ducha włączone w ciało Kościoła, skierowane ku centrum, którym jest Chrystus, skąd się rozchodzą jako bodziec dla ewangelizacji». W ten sposób powinny one urzeczywistniać «zgodność z apostolskim celem Kościoła», ukazując wyraźnie «zaangażowanie misyjne stając się w coraz większym stopniu podmiotem nowej ewangelizacji».

c) Wyznanie wiary katolickiej. Przeżywanie charyzmatu winno być przestrzenią wychowania do wiary «wyrażającej się w tym, że przyjęcie i przepowiadanie prawdy o Chrystusie, Kościele i człowieku odbywa się zgodnie z jej autentyczną interpretacją Nauczycielskiego Urzędu Kościoła»; dlatego trzeba unikać wykraczania «poza (proagon) naukę Kościoła i wspólnotę kościelną»; gdyż jeśli «nie trwamy w nich, nie jesteśmy zjednoczeni z Bogiem Jezusa Chrystusa (por. 2 J 9)».

d) Świadectwo rzeczywistej komunii z całym Kościołem. Wiąże się z tym «synowskie odniesienie do papieża, który jest trwałym i widzialnym źródłem jedności Kościoła powszechnego i do biskupa, będącego „widzialnym źródłem i fundamentem jedności Kościoła partykularnego”». Z tego zaś wynika okazywanie «lojalnej gotowości do przyjmowania ich nauki i pasterskich zaleceń», jak również «gotowości uczestniczenia w przedsięwzięciach i działaniach Kościoła zarówno na szczeblu lokalnym, jak krajowym i międzynarodowym; zaangażowanie w dziedzinie katechezy i pedagogiczne umiejętności w wychowywaniu chrześcijan».

e) Uznanie i szacunek dla wzajemnej komplementarności innych komponentów charyzmatycznych w Kościele. Z tego wypływa wzajemna gotowość do współpracy. W istocie, «jasnym znakiem autentyczności jakiegoś charyzmatu jest jego eklezjalność, jego zdolność do harmonijnego włączenia się w życie świętego Ludu Bożego dla dobra wszystkich. Autentyczna nowość wzbudzona przez Ducha nie potrzebuje rzucać cienia na inne duchowości i dary, aby potwierdzić samą siebie».

f) Akceptacja czasu próby w rozpoznawaniu charyzmatów. Ze względu na to, że dar charyzmatyczny może nieść ze sobą «pewien ładunek nowości w duchowym życiu Kościoła, która na początku może wydawać się niewygodna», kryterium jego autentyczności będzie objawiać się w postaci «pokory w znoszeniu przeciwności. Właściwe zaś porównywanie autentycznego charyzmatu z nowymi aspektami rzeczywistości i z utrapieniami ducha wnosi pewien stały, historyczny związek charyzmatu z Krzyżem». Pojawienie się ewentualnych napięć wymaga od wszystkich postawy większej miłości, dla dobra wspólnoty i coraz głębszej jedności eklezjalnej.

g) Obecność darów duchowych takich jak miłość, radość, pokój i człowieczeństwo (por. Ga 5, 22); «gorliwe życie życiem Kościoła», większe żywe zaangażowanie w «słuchanie i rozważanie Słowa Bożego»; «ożywienie umiłowania modlitwy, kontemplacji, życia liturgicznego i sakramentalnego; działalność na rzecz wzrostu powołań do chrześcijańskiego małżeństwa, do sakramentalnego kapłaństwa i do życia konsekrowanego».

h) Wymiar społeczny ewangelizacji. Należy zauważyć, że ożywiana miłością, «Kerygma posiada nieuchronnie treść społeczną: w samym sercu Ewangelii znajduje się życie wspólnotowe i zaangażowanie się na rzecz innych». W tym kryterium rozeznawania, które nie odnosi się jedynie do świeckich form życia w Kościele, podkreśla się nie tylko konieczność bycia «żywym świadectwem uczestnictwa i solidarności», ale także sprzyjania «umacnianiu w nim zasad sprawiedliwości i braterstwa». Ważne jest pod tym względem «pobudzenie do chrześcijańskiej obecności w różnych środowiskach społecznych i udział w organizowaniu i animacji dzieł charytatywnych, kulturalnych i duchowych; duch wyrzeczenia i powrót do ewangelicznego ubóstwa jako do źródła wspaniałomyślnej miłości wszystkich ludzi». Decydującą rolę ma tutaj odniesienie do społecznego nauczania Kościoła. A w szczególności «z naszej wiary w Chrystusa, który stał się ubogim, będąc zawsze blisko ubogich i wykluczonych, wypływa troska o integralny rozwój osób najbardziej opuszczonych przez społeczeństwo», której nie może zabraknąć w prawdziwej wspólnocie kościelnej (IE 18).

 

V. Ogólnopolska Rada Ruchów Katolickich

Rozwój ruchów w Polsce

Przez ostatnie 30 lat zrzeszenia katolików bardzo się rozwinęły zarówno liczebnie, jak i podejmując bardzo bogatą paletę apostolstwa.

Ogólna liczba członków ruchów i stowarzyszeń kościelnych w Kościele w Polsce wynosiła:

- około 400 tys. w 1990 roku, wtedy powstawała ORRK,

- blisko 2 mln 700 tys. w 2006 roku,

- około 4 mln 200 tys. osób (w tym 2 mln 200 tys. to członkowie Żywego Różańca) - dane ORRK z marca 2020 roku.

 

Początki Rady Ruchów

Ogólnopolska Rada Ruchów Katolickich została zainicjowana 5 czerwca 1990 roku i był to owoc wcześniejszych poszukiwań jedności pośród różnorodności oraz współpracy pomiędzy ruchami i stowarzyszeniami w Polsce.

Jednym z pierwszych takich doświadczeń poszukiwania jedności było podjęcie współpracy pomiędzy Ruchem Światło-Życie a Odnową w Duchu Świętym. Miało to miejsce pod koniec lat 70-tych (1976-1980), kiedy to z jednej strony ks. Franciszek Blachnicki, założyciel ruchu Światło-Życie a z drugiej strony ks. Adam Schulz SJ, pierwszy przewodniczący Zespołu Koordynującego Odnowę w Duchu Świętym w Polsce, prowadzili rozmowy na rzecz współpracy pomiędzy ruchami, co zaowocowało między innymi wdawaniem wspólnego czasopisma (oczywiście w drugim obiegu)  „Siloe. Listy do grup modlitewnych”.

Lata 80-te to czas powstawania nowych ruchów, odradzania się tych, które istniały od wieków, inicjowania ruchów, które po Soborze Watykańskim II powstały w innych krajach. Był to bardzo intensywny czas formacji dla ruchów i stowarzyszeń katolickich, ale też powolnego wychodzenia z podziemia. mimo stan wojennego i braku wolności dla działalności niezależnych od władzy komunistycznej, ruchów i stowarzyszeń.  W tym czasie pogłębiały się spotkania pomiędzy różnymi ruchami, następowała wymiana materiałów i doświadczeń formacyjnych. Podejmowane były przedsięwzięcia formacyjne, w których brali udział przedstawicieli kilku ruchów.

Nie może jednak ukrywać, że istniała też dość silna rywalizacji pomiędzy ruchami, który jest lepszy, który ma lepszą formację, bardziej skuteczną, który jest bardziej pewną drogą do nieba itd.

Ta rywalizacji, choć była obecna wyraźnie, nie przeszkadzała w poszukiwaniu wspólnych dróg współpracy. I tak pod koniec lat 80-tych liderzy z kilku ruchów zajmujących się ewangelizacją zaczęli pracować nad tym, aby zorganizować przestrzeń stałej współpracy pomiędzy ruchami w Polsce. Zaowocowało to powstaniem Rady Ruchów Katolickich 5 czerwca 1990 roku, która w związku z późniejszym tworzeniem się diecezjalnych Rad Ruchów z czasem zmieniła nazwę na Ogólnopolską Radę Ruchów Katolickich. Trudno nie dostrzec w tym działaniu Ducha Świętego, który tworzył jedność szanując różnice i prowadząc do tego, że różnice ubogacały całą wspólnotę ruchów i Kościoła.

 

Utworzenie ORRK

Na spotkaniu 19 stycznia 1991 roku w Warszawie przedstawiciele 20 ruchów i stowarzyszeń katolickich formalnie utworzyli Radę Ruchów Katolickich podpisując dokument założycielki „Status Rady Ruchów Katolickich”.

Radę Ruchów Katolickich utworzyły następujące ruchy i stowarzyszenia: Akademickie Stowarzyszenie Katolickie "Soli Deo", Apostolat Maryjny, Komunia i Wyzwolenie (Comunione e Liberazione), Przymierze Rodzin, Ruch Apostolski Rodzina Rodzin, Ruch Apostolstwa Świeckich "Legion Maryi", Ruch Duszpasterski Pomocników Matki Kościoła, Ruch Fokolari, Wspólnota Kapłanów "Przymierze", Ruch ku Lepszemu Światu (Movimento per il Mondo Migliore), Ruch na rzecz "Pokolenia Jana Pawła II", Ruch Odnowy w Duchu Świętym, Ruch Rodzin Nazaretańskich, Ruch Solidarności z Ubogimi Trzeciego Świata "Maitri", Ruch Społeczny "Ku Cywilizacji Miłości", Ruch "Światło-Życie", Ruch "Wspólnota Krwi Chrystusa", Ruch Wspólnot "Wiara i Światło", Spotkania Małżeńskie, Wspólnota Życia Chrześcijańskiego.

Inicjatywa utworzenia Rady, jak też jej cele zostały zatwierdzone przez Episkopat Polski. Konferencja Episkopatu mianowała Asystentem Kościelnym Rady Ruchów Katolickich Księdza Biskupa Edwarda Samsela.

Radę tworzą odpowiedzialni ruchów, stowarzyszeń na płaszczyźnie krajowej. Każdy z ruchów jest reprezentowany przez 2-3 osoby.

Pierwotnie Sekretariat Rady Ruchów mieścił się przy Sanktuarium św. Andrzeja Boboli u Ojców Jezuitów, w Warszawie, ul. Rakowiecka 61, a od ponad 20 lat w Sekretariacie Konferencji Episkopatu Polski (Skwer ks. kard St. Wyszyńskiego 6).

 

Zasadnicze cele ORRK

Głównym celem Rady jest promowanie obecności ruchów i stowarzyszeń katolickich w Kościele i świecie. Wyraża się to między innymi w:

- wspieraniu współpracy między ruchami i stowarzyszeniami w dziedzinie ewangelizacji, apostolstwa oraz formacji,

- formacji liderów odpowiedzialnych za ruchy, szczególnie w zakresie teologii, życia duchowego, ewangelizacji i apostolatu oraz spraw społecznych,

- wspieraniu współpracy między ruchami a Episkopatem oraz biskupami w poszczególnych diecezjach,

- wspieraniu współpracy ruchów i stowarzyszeń ze środowiskami samorządów lokalnych oraz przedstawicielami Parlamentu RP,

- prezentacji wspólnej opinii ruchów i stowarzyszeń wobec władz państwowych i samorządowych,

- pomocy ruchom, w razie potrzeby, w sprawach związanych z ich życiem i organizacją, opracowywaniem statutów itp.

- promocji działalności ruchów i stowarzyszeń oraz informowaniu o niej opinii publicznej zarówno wewnątrz Kościoła, jak i w społeczeństwie,

- prowadzeniu i wspieraniu stałej refleksji teologicznej i eklezjalnej nad rozwojem oraz działalnością ruchów katolickich w Polsce,

- współpracy z ruchami oraz federacjami ruchów poza granicami Polski.

 

Co nas jednoczy?

Charyzmatem, który jednoczy nas w Ogólnopolskiej Radzie Ruchów oraz w Diecezjalnych Radach Ruchów jest dar budowania jedności Kościoła pośród różnorodności. Jest to praca nad wcielaniem pragnienia Jezusa: „aby byli jedno”.

Drugim darem, który nas jednoczy to dostrzeganie dobra, jakim dla Kościoła i społeczeństwa są małe grupy, wspólnoty, w których ludzie pragną bardziej radykalnie żyć Ewangelią we współczesnym świecie. Uczą się być ludźmi świętymi pośród tego świata, ludźmi zjednoczonymi z Bogiem.

Trzecim darem jest troska o rozwój powołania oraz apostolstwa ludzi świeckich.

Budowanie jedności pośród różnorodności dokonuje się dzięki otwarciu się na działanie Ducha Świętego, który buduje wspólnotę Kościoła, ale jesteśmy w tym czasami osamotnieni. Wielu zgadza się z samą ideą, z istotą charyzmatu budowania jedności pośród różnorodności, ale brakuje im czasem sił, i energii, aby to w sposób praktyczny czynić.

Stąd trzeba nieustanie zachęcać, inspirować i cieszyć się każdym nawet tylko częściowym podjęciem współpracy. Czasy, gdzie to biskup nakazał i wszyscy się stawiali jak jeden mąż już minęły. Teraz trzeba wychodzić do ludzi ciągle na nowo i zapraszać ich, przypominać, zachęcać, aby podjęli ten wysiłek.

Tak jak na początku powstawania zarówno ORRK, jak i DRRK najważniejsze było spotykanie się przedstawicieli ruchów, poznawanie ich różnorodności, uporządkowanie relacji z pasterzami, podejmowanie wspólnych spotkań, kongresów oraz pewnych działań apostolskich, tak dziś stoją przed nami nowe wyzwania.

 

Aktualna sytuacja ORRK

Aktualnie Rada skupia liderów 70 większych ruchów i stowarzyszeń działających na terenie Polski, są to przedstawiciele 3,5 mln członków tych ruchów. ORRK współpracuje z wieloma innymi ruchami a na Kongresy Ruchów i większe spotkania zapraszani są liderzy ze 140 ruchów i stowarzyszeń działających na płaszczyźnie ogólnopolskiej.

W grudniu 1994 r. po I Ogólnopolskim Kongresie Ruchów Katolickich, który odbył się w czerwcu 1994 r. powstała pierwsza Diecezjalna Rada Ruchów w archidiecezji białostockiej. Aktualnie w 32 diecezjach działają Diecezjalne Rady Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich, które skupiają przedstawicieli ruchów, stowarzyszeń, wspólnot, grup działających na terenie danej diecezji. Współpracują one z Ogólnopolską Radą Ruchów.

ORRK organizuje co roku 2-4 spotkania ogólnopolskie, które skoncentrowane są na formacji liderów ruchów oraz poruszają aktualne problemy i wyzwania przed jakimi stoją ruchy w swojej działalności.

Co kilka lat ORRK organizuje Ogólnopolskie Kongresy Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich, na które zapraszani są wszyscy liderzy ruchów i stowarzyszeń katolickich z Polski a czasami również przedstawiciele z innych krajów Europy. W Kongresach biorą również udział przedstawiciele Konferencji Episkopatu Polski, zapraszani są też przedstawiciele Stolicy Apostolskiej (Papieskiej Rady ds. Świeckich lub innych dykasterii). Do tej pory odbyły się cztery Kongresy:

- I Ogólnopolski Kongres Ruchów i Stowarzyszeń w czerwcu 1994 r.;

- II Ogólnopolski Kongres Ruchów i Stowarzyszeń w listopadzie 2000 r.;

- III Ogólnopolski Kongres Ruchów i Stowarzyszeń w latach 2005 - 2007 r. W ramach tego dłuższego Kongresu odbyło się 14 Kongresów Tematycznych, poruszających różnorodne obszary apostolstwa ruchów;

- IV Ogólnopolski Kongres Ruchów i Stowarzyszeń w czerwcu 2014 r.

Kongresy gromadziły od 600 do 2000 liderów oraz kapłanów.

Poza tym w ramach diecezji organizowane są co kilka lat Diecezjalne Kongresy Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich.

Natomiast w ramach bieżącej pracy w każdej diecezji odbywają się 2-3 razy w roku spotkania odpowiedzialnych za ruchy, w których często uczestniczy biskup diecezji.

 

Bieżąca praca ORRK

ORRK posiada stały Sekretariat ORRK, który prowadzi Krystyna Bolewska; mieści się w Sekretariacie Konferencji Episkopatu Polski.

Bieżąca praca prowadzona jest przez Zespół Koordynujący ORRK składający się z 7 osób z różnych ruchów. 

Wytyczanie kierunku działalności ruchów i ich rozwoju jest podejmowane w ramach Rady Programowej ORRK liczącej, wraz z biskupem asystentem 23 osoby z różnych ruchów. Skład Zespołu Koordynującego oraz Rady Programowej jest wybierany przez liderów ruchów w obecności biskupa asystenta ORRK.

Co miesiąc wydawany jest „Serwis ORRK” biuletyn dla liderów i asystentów ruchów oraz stowarzyszeń katolickich, rozprowadzany jest drogą elektroniczną i trafia do około 700 tysięcy osób w Polsce oraz do Polonii 70 w krajach.

Aktualnie delegatem Konferencji Episkopatu Polski ds. Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich oraz asystentem kościelnym ORRK jest bp Adam Wodarczyk, a przewodniczącym Ogólnopolskiej Rady Ruchów Katolickich o. Adam Schulz SJ.

Do tej pory, przez 30 lat działania ORRK, odbyło się ponad 170 Ogólnopolskich Spotkań ORRK, 4 Ogólnopolskie Kongresy Ruchów. Uczestniczyliśmy w 3 Ogólnoświatowych Kongresach Ruchów w Watykanie oraz kilkunastu europejskich. W diecezjach zorganizowano ponad 200 Kongresów Diecezjalnych.

Trudno natomiast zliczyć wszystkie przedsięwzięcia apostolskie i formacyjne organizowane przez ruchy, lub w których członkowie ruchów brali aktywny udział zarówno w Kościele w Polsce, jak i na całym świecie.

Raz w roku organizowane jest spotkanie księży odpowiedzialnych za ruchy w poszczególnych diecezjach. Jest ono organizowane przez Biskupa odpowiedzialnego za ruchy i stowarzyszenia w ramach KEP oraz przewodniczącego ORRK. Uczestniczą w nim księża z ponad 30 diecezji.

 

Ruchy w diecezji

Wspieranie rozwoju grup, wspólnot, ruchów oraz zrzeszeń w diecezji, a więc różnorodnych form zrzeszania się katolików. Ważne, aby być w tym otwartym na różne formy zrzeszania się, nie tylko te tradycyjne.

Szerzenie teologii zrzeszeń, a więc eklezjologii, która mówi również o wadze zrzeszeń jako ważnej formie życia Kościoła. Szerzenie idei Kościoła jako wspólnoty wspólnot w misji, Kościoła jako komunii różnorodnych wspólnot.

Dotarcie do nowych grup, wspólnot, które powstają na terenie diecezji a nie mają kontaktu z pasterzami, aby i one mogły się odnaleźć bardziej we wspólnocie Kościoła lokalnego.

Organizowanie wspólnych spotkań między ruchami, diecezjalnych kongresów ruchów, spotkań na poziomie dekanatu czy parafii, które mają na celu wspieranie różnorodnych form współpracy pomiędzy ruchami, podejmując wspólne projekty ewangelizacyjne oraz apostolskie.

 

VI. Aktualne dane o ORRK

Zespół Koordynujący Ogólnopolską Radą Ruchów Katolickich

Helena Buczkowska - Ruch Focolari, Sekretarz ZK ORRK

Małgorzata Czapska - Komunia i Wyzwolenie

Jakub Kiersnowski - Klub Inteligencji Katolickiej w Warszawie

Teresa Michałowska - Katolickie Stowarzyszenie Kolejarzy Polskich

Regina Pruszyńska - Federacja Sodalicji Mariańskich w Polsce, Wiceprzewodnicząca ORRK

O. Adam Schulz SJ - Wspólnota Życia Chrześcijańskiego, Przewodniczący ORRK

Wojciech Terlikowski - Ruch Światło-Życie

 

Rada Programowa ORRK

           

1. Ks. Marek Sędek, Ruch Światło-Życie

2. Monika Wojciechowska, Odnowa w Duchu Świętym

3. O. Włodzimierz Tochmański OCD, Bractwo Szkaplerza Świętego NMP z Góry Karmel

4. Anna Maria Kolberg, DRRK Diecezji Pelplińskiej

5. O. Romuald Kszuk, Ruch Szensztacki

6. Ks. Roberto Saltini, Ruch Focolari

7. S. Mariola Ziółkowska USJK/ ks. Grzegorz Wiśniewski, Eucharystyczny Ruch Młodych

8. Jerzy Grzybowski, Spotkania Małżeńskie

9. śp. Marek Koryciński, Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana”

10. s. Anna Ozon SAC, Zjednoczenie Apostolstwa Katolickiego

11. Teresa Bazylko-Boratyn, Legion Maryi

12. Krzysztof Ziołkowski, Klub Inteligencji Katolickiej w Warszawie

13. Katarzyna Rymsza, Ruch Equipes Notre-Dame

14. Dariusz Dębiński, Ruch „Totus Tuus” Diecezji Warszawsko-Praskiej

15. Jolanta Łubkowska, Polski Związek Kobiet Katolickich

16. bp Adam Wodarczyk, asystent kościelny ORRK

17. 7-osobowy Zespół Koordynujący ORRK

 

Lista ruchów i stowarzyszeń katolickich skupionych
w ORRK, (stan na maj 2020 r.)

Akademicki Ruch Misyjny 

Apostolstwo Modlitwy 

Bractwo Szkaplerza Świętego NMP z Góry Karmel

Droga Neokatechumenalna 

Dzieło Osobistego Poświęcenia się Najświętszemu Sercu Jezusowemu 

Equipes Notre-Dame - Polska 

Eucharystyczny Ruch Młodych (ERM) 

Federacja Sodalicji Mariańskich 

Forum  Kobiet Katolickich 

Franciszkański Zakon Świeckich 

Katolickie Stowarzyszenie "Civitas Christiana" 

Katolickie Stowarzyszenie Filmowe im. Św. Maksymiliana Marii Kolbego 

Katolickie Stowarzyszenie Kolejarzy Polskich 

Katolickie Stowarzyszenie Sportowe RP 

Katolickie Stowarzyszenie w Służbie Nowej Ewangelizacji "KOINONIA ŚW. PAWŁA"

Katolickie Stowarzyszenie Wychowawców 

Klub Inteligencji Katolickiej w Warszawie 

Klub Zbieraczy Znaków Pocztowych o Tematyce Religijnej "Święty Gabriel" 

Komunia i Wyzwolenie (Comunione e Liberazione) 

Matki w Modlitwie 

Odnowa w Duchu Świętym 

Polski Związek Katolicko-Społeczny 

Polski Związek Kobiet Katolickich 

Porozumienie Klubów Inteligencji Katolickiej 

Przymierze Rodzin 

Ruch Apostolatu Emigracyjnego 

Ruch Apostolski Czcicieli św. Michała Archanioła 

Ruch Apostolski Pomocników Matki Kościoła 

Ruch Apostolski "Rodzina Rodzin" 

Ruch Apostolstwa Świeckich "Legion Maryi" 

Ruch "Dla Lepszego Świata" (Movimento per il Mondo Migliore) 

Ruch "Gaudium Vitae" 

Ruch Ekologiczny Św. Franciszka z Asyżu 

Ruch Kultury Chrześcijańskiej "Odrodzenie" 

Ruch Obrony Życia im. ks. Jerzego Popiełuszki 

Ruch Rodzin Nazaretańskich 

Ruch Solidarności z Ubogimi Trzeciego Świata MAITRI 

Ruch S.O.S. - Obrony Poczętego Życia 

Ruch Społeczny "Ku Cywilizacji Miłości" 

Ruch Światło-Życie ( w tym Domowy Kościół) 

Ruch Szensztacki 

Ruch "Totus Tuus" (Kościelna Służba Porządkowa Archidiecezji Warszawskiej) 

Ruch "Totus Tuus" (Kościelna Służba Porządkowa Diecezji Warszawsko-Praskiej) 

Ruch "Wspólnota Krwi Chrystusa" 

Ruch Wspólnot "Wiara i Światło"

Rycerstwo Niepokalanej 

Spotkania Małżeńskie 

Stowarzyszenie Chrześcijańskich Dzieł Wychowania

Stowarzyszenie Cichych Pracowników Krzyża

Stowarzyszenie Cudownego Medalika 

Stowarzyszenie Ewangelicznej Pomocy Więźniom "Bractwo Więzienne" 

Stowarzyszenie Harcerstwa Katolickiego "Zawisza", Federacja Skautingu Europejskiego 

Stowarzyszenie Komunikacji Społecznej SIGNIS Polska 

Stowarzyszenie Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo 

Stowarzyszenie "Parafiada" im. św. Józefa Kalasancjusza 

Stowarzyszenie Świętego Izydora Oracza 

Stowarzyszenie Wspólnota W MISJI 

Stowarzyszenie Życia Apostolskiego Dzieło Maryi (Ruch Focolari) 

Świecki Zakon Karmelitów Bosych 

Towarzystwo Ducha Jezusowego 

Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta (Koło Warszawskie)

Towarzystwo Powściągliwość i Praca 

Wspólnota "Chemin Neuf" Nowa Droga

Wspólnota Trudnych Małżeństw SYCHAR 

Wspólnota Życia Chrześcijańskiego 

Wspólnoty Wieczernikowe

Zakon Rycerzy Jana Pawła II

Zjednoczenie Apostolstwa Katolickiego  

Związek Chórów Kościelnych CAECILIANUM

Żywy Różaniec 

 

Ruchy współpracujące z ORRK, uczestniczące
w Kongresach Ruchów

Akcja Katolicka

Apostolstwo Pomocy Duszom Czyśćcowym

Apostolstwo Dobrej Śmierci

Apostołki Zmartwychwstania

Archikonfraternia Literacka

Arcybractwo Straży Honorowej Najświętszego Serca Pana Jezusa

Caritas Polska

Dzieło Odbudowy Miłości, D.O.M.

Grupy Apostolskie Archidiecezji Krakowskiej

Human Life International-Europa

Katolicki Ośrodek Adopcyjno-Wychowawczy w Warszawie

Katolickie Stowarzyszenie „Ognisko Światła i Miłości”

Katolickie Stowarzyszenie Lekarzy Polskich

Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży

Katolickie Stowarzyszenie Niepełnosprawnych

Katolickie Stowarzyszenie Pielęgniarek i Położnych Polskich

Oblaci Benedyktyńscy

Polska Federacja Ruchów Obrony Życia

Polskie Stowarzyszenie Chrześcijańskich Przedsiębiorców

Ruch Apostolski Czcicieli św. Michała Archanioła

Ruch Krzewienia Duchowej Adopcji Dziecka Poczętego

Ruch Rodzin Polonijnych w Europie

Rycerstwo św. Michała Archanioła

Salezjańska Organizacja Sportowa RP

Stowarzyszenie Apostołów Bożego Miłosierdzia „Faustinum”

Stowarzyszenie Farmaceutów Katolickich Polski

Stowarzyszenie Rodzin Katolickich

Stowarzyszenie "Wspólnota Nowego Przymierza"

Światowy Ruch Katolików na rzecz Środowiska - GCCM Polska

Towarzystwo św. Edyty Stein

Wspólnota Chleba Życia

Wspólnota Chrystusa Ukrzyżowanego

Wspólnota Chrystusa Zmartwychwstałego „Galilea”

Wspólnota Emmanuel

Związek Centralny Dzieła Kolpinga w Polsce

Związek Harcerstwa Polskiego

Związek Harcerstwa Rzeczpospolitej

 

Poza tym współpracujemy z kilkudziesięcioma ruchami i stowarzyszeniami, bractwami poprzez Diecezjalne Rady Ruchów oraz Szkołami Nowej Ewangelizacji.

 

Diecezjalne Rady Ruchów Katolickich

1. Rada Ruchów Katolickich Archidiecezji Białostockiej

2. Rada Ruchów Katolickich Diecezji Bielsko-Żywieckiej

3. Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Archidiecezji Częstochowskiej

4. Rada Ruchów Katolickich Diecezji Drohiczyńskiej

5. Diecezjalna Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Diecezji Elbląskiej

6. Diecezjalna Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Diecezji Ełckiej

7. Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Diecezji Gliwickiej

8. Diecezjalna Rada Ruchów i Stowarzyszeń Archidiecezji Gnieźnieńskiej

9.  Archidiecezjalna Rada Ruchów Katolickich Archidiecezji Katowickiej

10. Diecezjalna Rada Ruchów, Wspólnot i Stowarzyszeń Katolickich w Diecezji Kieleckiej

11. Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej

12. Diecezjalna Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Diecezji Legnickiej

13. Rada Ruchów Archidiecezji Lubelskiej

14. Diecezjalna Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Diecezji Łomżyńskiej

15. Diecezjalna Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Diecezji Łowickiej

16. Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Archidiecezji Łódzkiej

17. Diecezjalna Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Diecezji Opolskiej

18. Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Diecezji Pelplińskiej

19. Diecezjalna Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Diecezji Płockiej

20. Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Archidiecezji Poznańskiej

21. Diecezjalna Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich w Radomiu

22. Diecezjalna Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Diecezji Rzeszowskiej

23. Diecezjalna Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Diecezji Siedleckiej

24. Diecezjalna Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Diecezji Sosnowieckiej

25. Rada Ruchów Katolickich Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej

26. Diecezjalna Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Diecezji Toruńskiej

27. Rada Ruchów Katolickich Archidiecezji Warmińskiej

28. Rada Zrzeszeń Katolickich Archidiecezji Warszawskiej

29. Diecezjalna Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Diecezji Warszawsko-Praskiej

30. Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Diecezji Włocławskiej

31. Diecezjalna Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej

32. Diecezjalna Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej

 

Niektóre Rady są bardziej aktywne inne mniej, ale ich istnienie pomaga ruchom w diecezjach.

 

Opiekunowie ruchów w diecezjach

Archidiecezja Białystocka         - ks. Dariusz Wojtecki

Diecezja Bielsko-Żywiecka       - ks. Sebastian Rucki

Diecezja Bydgoska                   - ks. Arkadiusz Muzolf

Archidiecezja Częstochowska  - ks. Dariusz Nowak

Diecezja Drohiczyńska              - ks. Tadeusz Syczewski

Diecezja Elbląska                      - ks. Piotr Bryk

Diecezja Ełcka                           - ks. Karol Sokołowski

Archidiecezja Gdańska              - ks. Paweł Górny

Diecezja Gliwicka                       - ks. Artur Sepioło

Archidiecezja Gnieźnieńska       - ks. Jacek Orlik

Diecezja Kaliska                         - ks. Maciej Krulak

Archidiecezja Katowicka             - ks. Roman Chromy

Diecezja Kielcka                         - ks. Sławomir Sarek

Diecezja Koszalińsko-Kołobrzeska - ks. Radosław Siwiński

Archidiecezja Krakowska            - ks. Mariusz Susek

Diecezja Legnicka                       - ks. Bogusław Wolański

Archidiecezja Lublelska               - ks. Michał Zybała

Diecezja Łomżyńska                    - ks. Wojciech Nowacki

Diecezja Łowicka                         - ks. Robert Kwatek

Archidiecezja Łódzka                   - ks. Grzegorz Dziewulski

Diecezja Opolska                         - ks. Mateusz Buczma

Diecezja Pelplińska                      - ks. Janusz Chyła

Diecezja Płocka                           - ks. Andrzej Janicki

Archidiecezja Poznańska             - ks. Krystian Sammler

Archidiecezja Przemyska             - ks. Marcin Koperski

Diecezja Radomska                     - ks. Piotr Walkiewicz

Diecezja Rzeszowska                  - ks. Daniel Drozd

Diecezja Sandomierska               - ks. Marek Kuliński

Diecezja Siedlecka                       - ks. Tomasz Bieliński

Diecezja Sosnowiecka                 - ks. Grzegorz Maciejewski

Archidiecezja Szczecińsko-Kamieńska - ks. Janusz Szczepaniak

Diecezja Świdnicka   - Wydział Duszpasterski, Kuria Diecezjalna

Diecezja Tarnowska                     - ks. Jan Bartoszek

Diecezja Toruńska                        - ks. Artur Szymczyk

Archidiezecja Warmińska             - ks. Wojsław Czupryński

Archidiecezja Warszawska           - ks. Zbigniew Suchecki

Diecezja Warszawsko-Praska      - ks.  Dariusz Korbik WD, Kuria Diecezjalna

Diecezja Włocławska                     - ks. Kamil Jakubowski

Archidiecezja Wrocławska             - ks. Wojciech Jaśkiewicz

Diecezja Zamojsko-Lubaczowska  - ks. Leszek Boryło

Diecezja Zielonogórsko-Gorzowska - ks. Andrzej Sapieha

Ordynariat Polowy Wojska Polskiego - ks. Maksymilian Jezierski