zmniejszyła się możliwość kontroli przepływów kapitałowych. Wszyscy zainteresowani cieszą
się zupełną wolnością nabywania aktywów zagranicznych. Rozstrzygającym czynnikiem
międzynarodowej integracji rynków była przy tym polityczna koncepcja deregulacji
stosunków handlowych oraz rynków finansowych i pracy, lansowana od lat 80-tych. W Unii
Europejskiej zakończono już tworzenie jednolitego rynku europejskiego oraz unii gos-
podarczej i walutowej. Natomiast w skali światowej działania organizacji międzynarodowych,
zwłaszcza kolejne rundy GATT, wprowadziły zakaz stosowania w handlu ograniczeń
ilościowych, dumpingu i przyznawania poszczególnym krajom przywilejów handlowych.
Wyraźnie przyczyniły się też do likwidacji lub poważnego ograniczenia subwencji,
państwowych programów zatrudnienia, reglamentacji usług, inwestycji zagranicznych, czyli
do liberalizacji rynku światowego. Utworzona 1.01.1995 Światowa Organizacja Handlu
czuwa nad realizacją tych ustaleń.
Zapoczątkowany w 1989 r. rozpad systemów komunistycznych spowodował, że
globalizacją objęta została również Europa Środkowa i Wschodnia. Gospodarki zamknięte
dotąd w ramach RWPG, po usunięciu barier krępujących ich rozwój, wykazują dużą
dynamikę w nadrabianiu wieloletnich opóźnień. Rośnie zapotrzebowanie na transfer nowych
technologii i zachodniego kapitału. Nawet Chiny, mimo odporności na przemiany polityczne,
zostały wciągnięte w orbitę wpływu gospodarki światowej i przyciągają dziś zagranicznych
inwestorów. Ekonomiczne otwarcie się tego kraju oznacza, że dodatkowo ponad miliard ludzi
uczestniczy w walce konkurencyjnej.3
Dla wskazania ciągłości, a jednocześnie odmienności zachodzących dziś przemian
gospodarczych wyróżnia się niekiedy dwie fazy procesów globalizacyjnych. W początkach
epoki nowożytnej rozpoczęła się pierwsza faza tego procesu. W odróżnieniu od aktualnej
jego fazy, liczącym się aktorem na scenie gospodarki światowej były państwa narodowe.
Systemy polityczne dysponowały wystarczająco skutecznymi narzędziami wpływu na rozwój
"gospodarek narodowych". Gospodarcze zadania państwa stanowiły zaś jeden z ważnych
czynników uzasadniających państwowy monopol władzy. Dziś o dynamice gospodarki
światowej przesądzają firmy ponadnarodowe - tzw. "globalni gracze" (global players). Jak
wiadomo, w coraz szerszym zakresie dysponują one możliwościami ciągle szybszego i
tańszego pokonywania dystansu przestrzennego. Dla minimalizacji kosztów, produkcję lub
wybrany fragment procesu wytwórczego oraz inwestycje lokuje się więc w różnych krajach.
Wobec wielu podmiotów określenia: "firma japońska", "włoska", "niemiecka" itp. okazują się
zupełnie nieadekwatne, skoro w rodzimym kraju likwidują one większość swych zakładów i
3 Por. tamże, s. 28-29; R. Welzmüller, Zu den Folgen der Globalisierung für die nationalen Güter-, Finanz- und
Arbeitsmärkte, "Aus Politik und Zeitgeschichte" 1997, t. 33-34; L. Dohmen, Vaterlandloses Kapital, "Die neue
Ordnung" 1997 z. 5, s. 381-382; Cz. Porębski, Czy etyka się opłaca? Zagadnienia etyki biznesu, Kraków 1998.
Globalizacja gospodarki. Rzeczywistość i mity
Strona 3 z 8