zmniejszyła się możliwość kontroli przepływów kapitałowych. Wszyscy zainteresowani cieszą
się  zupełną  wolnością  nabywania  aktywów  zagranicznych.  Rozstrzygającym  czynnikiem
międzynarodowej   integracji   rynków   była   przy   tym   polityczna   koncepcja   deregulacji
stosunków handlowych oraz rynków finansowych i pracy, lansowana od lat 80-tych. W Unii
Europejskiej  zakończono  już  tworzenie  jednolitego  rynku  europejskiego  oraz  unii  gos-
podarczej i walutowej. Natomiast w skali światowej działania organizacji międzynarodowych,
zwłaszcza  kolejne  rundy  GATT,  wprowadziły  zakaz  stosowania  w  handlu  ograniczeń
ilościowych,  dumpingu  i  przyznawania  poszczególnym  krajom  przywilejów  handlowych.
Wyraźnie   przyczyniły   się   też   do   likwidacji   lub   poważnego   ograniczenia   subwencji,
państwowych  programów  zatrudnienia,  reglamentacji  usług,  inwestycji  zagranicznych,  czyli
do  liberalizacji  rynku  światowego.  Utworzona  1.01.1995  Światowa  Organizacja  Handlu
czuwa nad realizacją tych ustaleń.
Zapoczątkowany  w  1989  r.  rozpad  systemów  komunistycznych  spowodował,  że
globalizacją  objęta  została  również  Europa  Środkowa  i  Wschodnia.  Gospodarki  zamknięte
dotąd  w  ramach  RWPG,  po  usunięciu  barier  krępujących  ich  rozwój,  wykazują  dużą
dynamikę w nadrabianiu wieloletnich opóźnień. Rośnie zapotrzebowanie na transfer nowych
technologii i zachodniego kapitału. Nawet Chiny, mimo odporności na przemiany polityczne,
zostały  wciągnięte  w  orbitę  wpływu  gospodarki  światowej  i  przyciągają  dziś  zagranicznych
inwestorów. Ekonomiczne otwarcie się tego kraju oznacza, że dodatkowo ponad miliard ludzi
uczestniczy w walce konkurencyjnej.3
Dla  wskazania  ciągłości,  a  jednocześnie  odmienności  zachodzących  dziś  przemian
gospodarczych  wyróżnia  się  niekiedy  dwie  fazy  procesów  globalizacyjnych.  W  początkach
epoki  nowożytnej  rozpoczęła  się  pierwsza  faza  tego  procesu.  W  odróżnieniu  od  aktualnej
jego  fazy,  liczącym  się  aktorem  na  scenie  gospodarki  światowej  były  państwa  narodowe.
Systemy polityczne dysponowały wystarczająco skutecznymi narzędziami wpływu na rozwój
"gospodarek  narodowych".  Gospodarcze  zadania  państwa  stanowiły  zaś  jeden  z  ważnych
czynników  uzasadniających  państwowy  monopol  władzy.  Dziś  o  dynamice  gospodarki
światowej  przesądzają  firmy  ponadnarodowe  -  tzw.  "globalni  gracze"  (global  players).  Jak
wiadomo,  w coraz  szerszym  zakresie  dysponują  one  możliwościami  ciągle  szybszego  i
tańszego  pokonywania  dystansu  przestrzennego.  Dla  minimalizacji  kosztów,  produkcję  lub
wybrany fragment procesu wytwórczego oraz inwestycje lokuje się więc w różnych krajach.
Wobec wielu podmiotów określenia: "firma japońska", "włoska", "niemiecka" itp. okazują się
zupełnie nieadekwatne, skoro w rodzimym kraju likwidują one większość swych zakładów i

3 Por. tamże, s. 28-29; R. Welzmüller, Zu den Folgen der Globalisierung für die nationalen Güter-, Finanz- und
Arbeitsmärkte, "Aus Politik und Zeitgeschichte" 1997, t. 33-34; L. Dohmen, Vaterlandloses Kapital, "Die neue
Ordnung" 1997 z. 5, s. 381-382; Cz. Porębski, Czy etyka się opłaca? Zagadnienia etyki biznesu, Kraków 1998.