infrastrukturalnych) stanowiły w krajach uprzemysłowionych na przełomie XIX i XX wieku 3 -
4% produktu krajowego brutto, podczas gdy dziś stanowią 2%.2 Rozwinięte rynki kapitałowe
bynajmniej nie są specyfiką gospodarki końca naszego stulecia. Do I wojny światowej rozwój
gospodarczy również był naznaczony "globalizacją", mimo że na oznaczenie tego procesu
nie używano jeszcze modnego dziś słowa.
Czyżby więc specyfiką współczesnej debaty wokół globalizacji było jedynie operowa-
nie inną niż kiedyś terminologią? Czy "globalizacja" jest tylko nowym słowem na oznaczenie
starej rzeczy? Czy też w ostatnich dziesięcioleciach XX wielu charakter i skala
gospodarczych współzależności pozwala już identyfikować zupełnie "nową rzecz"? Jeśli tak,
to co przesądza o tej nowości? Jakie cechy charakteryzują nowe zjawisko globalizacji
gospodarczej?
Specyfika współczesnej globalizacji gospodarczej
Wiele powodów natury technicznej, politycznej, ekonomicznej, kulturowej złożyło się
na gwałtowne przyspieszenie procesów globalizacyjnych. Rozstrzygający w tym względzie
okazał się ogromny postęp w dziedzinie technik komunikacyjnych i transportowych.
Usprawnienie i znaczne potanienie przemieszczania ludzi, towarów, usług, kapitału, szybki
przekaz informacji, wykorzystanie komputerów do gromadzenia i przetwarzania danych
finansowych, stworzenie systemu telekomunikacji międzybankowej nie mogły pozostać bez
wpływu na handel światowy oraz organizację produkcji. Warto zaznaczyć, że same tylko
koszty transportu lotniczego od 1930 r. spadły o 80%, koszty telefonów o 99%, zaś ceny
komputerów w latach 1960-1990 spadły 125-krotnie! W takich warunkach bez przeszkód
można tak dzielić proces technologiczny, aby każdą z jego faz, bądź poszczególne
półprodukty wykonywać w dowolnie wybranym punkcie globu ziemskiego. Miejsca
produkowania, inwestowania, sprzedawania i konsumowania mogą przy tym znajdować się
daleko od siebie. Szerokiej realizacji tych nowych możliwości technicznych sprzyja wzrost
ogólnego poziomu edukacji w wielu krajach, a zwłaszcza coraz bardziej powszechna,
głównie wśród młodego pokolenia, znajomość techniki komputerowej i łączności
internetowej.
Warunkiem pełnego wykorzystania tych osiągnięć naukowo-technicznych w służbie
gospodarki były jednak przede wszystkim zmiany w światowej polityce gospodarczej.
I rzeczywiście, mniej więcej od końca lat 60-tych w wielu krajach rozwijających się zaznaczył
się wyraźny trend odwrotu od polityki protekcjonistycznej oraz proces obniżania ceł. Wskutek
znoszenia barier prawnych i przechodzenia do systemu zmiennych kursów walutowych
2 Por. H. Clement, V. Vincentz, Globalisierung und Osteuropa. Probleme und Perspektiven der Arbeitsteilung in
Europa, "Aus Politik und Zeitgeschichte" 1997, t. 44-45, s. 28.
Globalizacja gospodarki. Rzeczywistość i mity
Strona 2 z 8