infrastrukturalnych) stanowiły w krajach uprzemysłowionych na przełomie XIX i XX wieku 3 -
4% produktu krajowego brutto, podczas gdy dziś stanowią 2%.2 Rozwinięte rynki kapitałowe
bynajmniej nie są specyfiką gospodarki końca naszego stulecia. Do I wojny światowej rozwój
gospodarczy  również  był  naznaczony  "globalizacją",  mimo  że  na  oznaczenie  tego  procesu
nie używano jeszcze modnego dziś słowa.
Czyżby więc specyfiką współczesnej debaty wokół globalizacji było jedynie operowa-
nie inną niż kiedyś terminologią? Czy "globalizacja" jest tylko nowym słowem na oznaczenie
starej   rzeczy?   Czy   też   w   ostatnich   dziesięcioleciach   XX   wielu   charakter   i   skala
gospodarczych współzależności pozwala już identyfikować zupełnie "nową rzecz"? Jeśli tak,
to  co  przesądza  o tej  nowości?  Jakie  cechy  charakteryzują  nowe  zjawisko  globalizacji
gospodarczej?  

Specyfika współczesnej globalizacji gospodarczej

Wiele powodów natury technicznej, politycznej, ekonomicznej, kulturowej złożyło się
na  gwałtowne  przyspieszenie  procesów  globalizacyjnych.  Rozstrzygający  w  tym  względzie
okazał   się   ogromny   postęp   w   dziedzinie   technik   komunikacyjnych   i   transportowych.
Usprawnienie  i  znaczne  potanienie  przemieszczania  ludzi,  towarów,  usług,  kapitału,  szybki
przekaz  informacji,  wykorzystanie  komputerów  do  gromadzenia  i  przetwarzania  danych
finansowych, stworzenie systemu telekomunikacji międzybankowej nie mogły pozostać bez
wpływu  na  handel  światowy  oraz  organizację  produkcji.  Warto  zaznaczyć,  że  same  tylko
koszty  transportu  lotniczego  od  1930  r.  spadły  o  80%,  koszty  telefonów  o  99%,  zaś  ceny
komputerów  w latach  1960-1990  spadły  125-krotnie!  W  takich  warunkach  bez  przeszkód
można  tak  dzielić  proces  technologiczny,  aby  każdą  z  jego  faz,  bądź  poszczególne
półprodukty   wykonywać   w dowolnie   wybranym   punkcie   globu   ziemskiego.   Miejsca
produkowania, inwestowania, sprzedawania i konsumowania mogą przy tym znajdować się
daleko  od  siebie.  Szerokiej  realizacji  tych  nowych  możliwości  technicznych  sprzyja  wzrost
ogólnego  poziomu  edukacji  w wielu  krajach,  a  zwłaszcza  coraz  bardziej  powszechna,
głównie   wśród   młodego   pokolenia,   znajomość   techniki   komputerowej   i   łączności
internetowej.
Warunkiem  pełnego  wykorzystania  tych  osiągnięć  naukowo-technicznych  w  służbie
gospodarki  były  jednak  przede  wszystkim  zmiany  w  światowej  polityce  gospodarczej.
I rzeczywiście, mniej więcej od końca lat 60-tych w wielu krajach rozwijających się zaznaczył
się wyraźny trend odwrotu od polityki protekcjonistycznej oraz proces obniżania ceł. Wskutek
znoszenia  barier  prawnych  i  przechodzenia  do  systemu  zmiennych  kursów  walutowych

2 Por. H. Clement, V. Vincentz, Globalisierung und Osteuropa. Probleme und Perspektiven der Arbeitsteilung in
Europa, "Aus Politik und Zeitgeschichte" 1997, t. 44-45, s. 28.